251 Godfried van Henegouwen is geboren in 1147, zoon van Boudewijn IV de bouwer van Henegouwen (zie 642) en Adelheid Van Namen (zie 246). Godfried is overleden in 1163, 15 of 16 jaar oud. Godfried trouwde met Eleonora van Vermandois. Zie 633 voor persoonsgegevens van Eleonora.
252 Boudewijn de Moedige van Henegouwen is geboren omstreeks 1150, zoon van Boudewijn IV de bouwer van Henegouwen (zie 642) en Adelheid Van Namen (zie 246). Boudewijn is overleden op zondag 17 december 1195 in Bergen, ongeveer 45 jaar oud.
Boudewijn trouwde, ongeveer 19 jaar oud, in 1169 met Margaretha van de Elzas, ongeveer 29 jaar oud. Margaretha is geboren omstreeks 1140. Margaretha is overleden op dinsdag 15 november 1194, ongeveer 54 jaar oud. Margaretha is weduwe van Roland II de Jonge, of de Melaatse van Vermandois (1145-1167), met wie zij trouwde in 1160.
Notitie bij Boudewijn: Hij was de zoon van Boudewijn IV van Henegouwen en Aleidis van Namen, en verwierf in zijn tijd aanzienlijke invloed in het politieke leven van West-Europa. In 1171 volgde hij zijn vader op als graaf van Henegouwen. Zijn oom, Hendrik de Blinde, graaf van Namen en Luxemburg, heer van Longwy, La Roche-en-Ardenne en Durbuy, kreeg slechts op late leeftijd een dochter, nadat hij reeds eerder Boudewijn als zijn erfgenaam had erkend. Ondanks deze erkenning heeft Hendrik zich ingespannen om zijn erflanden voor zijn dochter te behouden, maar toch kon Boudewijn, na allerhande verwikkelingen, in 1190 het graafschap Namen verwerven, dat in 1195 tot markgraafschap werd verheven.
Door in 1169 in het huwelijk te treden met Margaretha van de Elzas, zuster en erfgename van de Vlaamse graaf Filips van de Elzas die in 1191 kinderloos stierf, werd Boudewijn ook graaf van Vlaanderen. Hierbij ondervond hij veel tegenstand van de Franse koning Filips August, die het graafschap wilde bezetten en zelfs annexeren, Boudewijn kon niet beletten dat het zuidelijke deel ervan (Artois) verloren ging. Bij de dood van zijn vrouw Margaretha (15 november 1194) deed hij afstand van het graafschap Vlaanderen ten voordele van zijn oudste zoon Boudewijn, die hem na zijn dood in 1195 ook in Henegouwen opvolgde. In Namen daarentegen werd hij opgevolgd door zijn jongere zoon Filips I. Zijn dochter Isabella (1270-1290), was de eerste echtgenote van Filips II Augustus.
Door in 1169 in het huwelijk te treden met Margaretha van de Elzas, zuster en erfgename van de Vlaamse graaf Filips van de Elzas die in 1191 kinderloos stierf, werd Boudewijn ook graaf van Vlaanderen. Hierbij ondervond hij veel tegenstand van de Franse koning Filips August, die het graafschap wilde bezetten en zelfs annexeren, Boudewijn kon niet beletten dat het zuidelijke deel ervan (Artois) verloren ging. Bij de dood van zijn vrouw Margaretha (15 november 1194) deed hij afstand van het graafschap Vlaanderen ten voordele van zijn oudste zoon Boudewijn, die hem na zijn dood in 1195 ook in Henegouwen opvolgde. In Namen daarentegen werd hij opgevolgd door zijn jongere zoon Filips I. Zijn dochter Isabella (1270-1290), was de eerste echtgenote van Filips II Augustus.
Heerlijkheid:
| als Boudewijn V graaf van Henegouwen (1171–1195) en Namen (1188–1195) en als Boudewijn VIII graaf van Vlaanderen (1191–1194). |
Notitie bij Margaretha: Zij was de dochter van de Vlaamse graaf Diederik van de Elzas en zuster van zijn opvolger Filips van de Elzas. In 1160 was zij in het huwelijk getreden met Roland II van Vermandois, en na diens dood (tussen 1163 en 1165) hertrouwde zij in 1169 met Boudewijn V, erfgenaam van Henegouwen en Namen.
Haar dochter Isabella (uit haar huwelijk met Boudewijn) werd in 1180 door Margaretha’s broer Filips van de Elzas uitgehuwelijkt aan de Franse koning Filips II August. Filips van de Elzas was op dat ogenblik de machtigste edelman in het koninkrijk. Haar zoon Boudewijn (IX) werd keizer van Constantinopel.
Na de dood van haar kinderloze broer Filips werd Margaretha in 1191 erfgename van Vlaanderen, zodat zij en Boudewijn (als Boudewijn VIII van Vlaanderen) samen gravin en graaf van Vlaanderen werden, echter voor korte tijd, omdat zij reeds in 1194 overleed, waarna haar echtgenoot afstand deed van Vlaanderen ten voordele van hun zoon Boudewijn (IX).
Haar dochter Isabella (uit haar huwelijk met Boudewijn) werd in 1180 door Margaretha’s broer Filips van de Elzas uitgehuwelijkt aan de Franse koning Filips II August. Filips van de Elzas was op dat ogenblik de machtigste edelman in het koninkrijk. Haar zoon Boudewijn (IX) werd keizer van Constantinopel.
Na de dood van haar kinderloze broer Filips werd Margaretha in 1191 erfgename van Vlaanderen, zodat zij en Boudewijn (als Boudewijn VIII van Vlaanderen) samen gravin en graaf van Vlaanderen werden, echter voor korte tijd, omdat zij reeds in 1194 overleed, waarna haar echtgenoot afstand deed van Vlaanderen ten voordele van hun zoon Boudewijn (IX).
Kinderen van Boudewijn en Margaretha:
1 Isabella van Henegouwen, geboren op donderdag 23 april 1170 in Rijsel. Volgt 253.
2 Boudewijn I van Constantinopel, geboren in juli 1172 in Valenciennes. Volgt 254.
3 Hendrik (ook: Hendrik van Henegouwen of Hendrik van Constantinopel) Van Vlaanderen, geboren in 1174. Hendrik is overleden op zaterdag 11 juni 1216, 41 of 42 jaar oud.
Notitie bij Hendrik: Hendrik was een zoon van graaf Boudewijn V van Henegouwen en Margaretha van de Elzas, de gravin van Vlaanderen. Hij was gehuwd met Agnes (-1207), dochter van Bonifatius I van Monferrato. Hendrik volgde in 1205 zijn broer Boudewijn, die in 1205 spoorloos verdwenen was, op als keizer van Constantinopel. Hij stierf in 1216, waarschijnlijk werd hij vergiftigd door zijn tweede vrouw Maria Asen van Bulgarije.
Hij werd als keizer van het Latijnse Keizerrijk opgevolgd door zijn zus Yolande van Henegouwen en haar echtgenoot Peter van Courtenay
Hij werd als keizer van het Latijnse Keizerrijk opgevolgd door zijn zus Yolande van Henegouwen en haar echtgenoot Peter van Courtenay
Heerlijkheid:
| keizer van het Latijnse Keizerrijk. |
4 Yolande van Henegouwen, geboren in 1175. Volgt 560.
5 Filips I de Edele Van Namen, geboren in 1175. Volgt 561.
6 Sibylle van Henegouwen, geboren in 1179. Volgt 562.
253 Isabella van Henegouwen is geboren op donderdag 23 april 1170 in Rijsel, dochter van Boudewijn de Moedige van Henegouwen (zie 252) en Margaretha van de Elzas. Isabella is overleden op donderdag 15 maart 1190 in Parijs, 19 jaar oud.
Notitie bij Isabella: In 1180 werd zij - op de prille leeftijd van 10 jaar - door haar machtige oom Filips van de Elzas uitgehuwelijkt aan de toen 15-jarige Franse koning, voor wie deze alliantie met het graafschap Vlaanderen goed gelegen kwam. Op deze manier kon hij zich onttrekken aan de verstikkende betutteling door zijn moeder Adelheid en haar intriges ten voordele van haar broer, Hendrik, graaf van Champagne. Dit huwelijk bood het bijkomende voordeel dat de bruid Karolingisch bloed had, omdat de graven van Henegouwen afstamden van Karel van Neder-Lotharingen, en bovendien kreeg Isabella als bruidsschat het gebied van Artesië, met onder meer de rijke steden Atrecht, Bapaume, Sint-Omaars en Ariën.
Het huwelijk werd ingezegend op 28 april 1180 te Bapaume, en het piepjonge koningspaar werd een maand later officieel gezalfd in Saint-Denis op 29 mei.
Maar de koning raakte snel uitgekeken op zijn jonge bruidje. Toen bleek dat zij hem na vier jaar huwelijk geen kind kon schenken, maakte Filips zijn voornemen bekend om van haar te scheiden, onder het voorwendsel dat het huwelijk niet geconsummeerd was. Omdat hij graag het graafschap Henegouwen had geannexeerd, zat het hem ook dwars dat zij haar vader nog steeds niet had kunnen overtuigen om duidelijker het kamp van de koning te kiezen. Isabella reageerde hierop door op spectaculaire wijze in het openbaar de rol van verongelijkte onschuld te spelen. Ze verscheen overal in boetekleren, en op die manier won zij het medelijden en de sympathie van het volk, zodat haar echtgenoot uiteindelijk moest afzien van zijn voornemen. Een eventuele echtscheiding zou trouwens het verlies van Artesië impliceren.
Op 5 september 1187 schonk zij het leven aan de zoon die Filips zozeer had verwacht: de toekomstige Lodewijk VIII. Isabella van Henegouwen stierf in het kraambed op 20-jarige leeftijd, op 15 maart 1190 in Parijs. De tweeling die zij ter wereld bracht overleefde haar niet. Ze werd op grootse wijze begraven in de Notre-Dame van Parijs. Haar echtgenoot was niet aanwezig op de uitvaartplechtigheid: hij was op veldtocht in Normandië.
Isabella trouwde, 10 jaar oud, op maandag 28 april 1180 in Bapaume met Filips Van Frankrijk, 14 jaar oud. Filips is geboren op zaterdag 21 augustus 1165 in Parijs. Filips is overleden op vrijdag 14 juli 1223 in Mantes-la-Jolie, 57 jaar oud. Het huwelijk werd ingezegend op 28 april 1180 te Bapaume, en het piepjonge koningspaar werd een maand later officieel gezalfd in Saint-Denis op 29 mei.
Maar de koning raakte snel uitgekeken op zijn jonge bruidje. Toen bleek dat zij hem na vier jaar huwelijk geen kind kon schenken, maakte Filips zijn voornemen bekend om van haar te scheiden, onder het voorwendsel dat het huwelijk niet geconsummeerd was. Omdat hij graag het graafschap Henegouwen had geannexeerd, zat het hem ook dwars dat zij haar vader nog steeds niet had kunnen overtuigen om duidelijker het kamp van de koning te kiezen. Isabella reageerde hierop door op spectaculaire wijze in het openbaar de rol van verongelijkte onschuld te spelen. Ze verscheen overal in boetekleren, en op die manier won zij het medelijden en de sympathie van het volk, zodat haar echtgenoot uiteindelijk moest afzien van zijn voornemen. Een eventuele echtscheiding zou trouwens het verlies van Artesië impliceren.
Op 5 september 1187 schonk zij het leven aan de zoon die Filips zozeer had verwacht: de toekomstige Lodewijk VIII. Isabella van Henegouwen stierf in het kraambed op 20-jarige leeftijd, op 15 maart 1190 in Parijs. De tweeling die zij ter wereld bracht overleefde haar niet. Ze werd op grootse wijze begraven in de Notre-Dame van Parijs. Haar echtgenoot was niet aanwezig op de uitvaartplechtigheid: hij was op veldtocht in Normandië.
Notitie bij Filips: Filips werd reeds op 1 november 1179 door zijn zieke vader Lodewijk VII in Reims gekroond en tot medekoning aangesteld. Bij diens dood, op 18 september 1180, volgde hij hem officieel als koning van Frankrijk op. In 1180 huwde hij Isabella van Henegouwen († 1190), nicht van de Vlaamse graaf Filips van de Elzas (dochter van zijn zus Margaretha), en zo verwierf hij Artesië als huwelijksgift. Lodewijk VIII was hun zoon. Isabella stierf in 1190 en in 1193 huwde hij met Ingeborg van Denemarken, die hij kort nadien verstootte. In 1194 huwde hij met Agnes van Meranië, maar dit huwelijk werd niet erkend door de paus en Filips erkende in 1213 opnieuw Ingeborg als koningin.
Van bij de aanvang van zijn bewind voerde hij een politiek van territoriale expansie. Om die te bekostigen, vulde hij de koninklijke schatkist met de geconfisqueerde bezittingen van kapitaalkrachtige Joden. Toen deze strategie tot eerste resultaten had geleid, stelde hij zich tot doel de macht te breken van de Engelse koning, die tot zijn ergernis bijna geheel Zuidwest-Frankrijk van hem in leen hield. Zijn positie als leenheer trachtte hij wel uit te buiten door de familieruzies binnen het Engelse koningshuis Plantagenet verder aan te wakkeren en de jonge prinsen tegen elkaar op te zetten.
In 1190 vertrokken Filips II, de jonge Engelse koning Richard Leeuwenhart en de Duitse keizer Frederik Barbarossa broederlijk samen voor de Derde Kruistocht, waaraan Filips zelf slechts kortstondig deelnam. De vorsten kregen het met elkaar aan de stok en gingen elk hun eigen weg. Filips keerde onverwijld naar Frankrijk terug en spande samen met Richards broer, prins Jan. Richard Leeuwenhart zelf werd tijdens zijn terugkeer uit het oosten in Oostenrijk gevangengezet werd. Met behulp van prins Jan wist Filips intussen (tijdelijk) Normandië in te palmen (1192-1193).
Na Richards terugkeer in Engeland (maart 1194) keerden de krijgskansen echter voor Filips II, die een reeks nederlagen leed. Een groot deel van Artesië moest hij weer aan de graaf van Vlaanderen afstaan. Ook met Rome kwam de koning in conflict, omdat hij in 1193 zijn tweede vrouw Ingeborg van Denemarken verstoten had om in 1196 te hertrouwen met Agnes van Merano. Ondanks pauselijke dreiging met excommunicatie, weigerde de koning aanvankelijk zijn nieuwe echtgenote te verlaten, maar gaf uiteindelijk toch toe. Agnes stierf in haar kasteel van Poissy (1201).
Toen de Engelse troon in 1199 vacant werd, steunde Filips de aanspraken van Arthur van Bretagne, neef van de nieuwe koning Jan zonder Land. Toen deze laatste het vertikte om aan het Franse hof leenhulde te komen brengen, confisqueerde Filips als vergelding alle Engelse leenbezittingen op het continent (1202). Hij annexeerde ook Normandië (1204), Anjou, Maine, Touraine (1205) en Poitou (1208), tot uiteindelijk slechts de zuidelijke Poitou en Guyenne in Engelse handen bleven.
Huwelijken en kinderen
In 1180 huwde hij Isabella van Henegouwen († 1190).
Lodewijk VIII
In 1193, na het overlijden van Isabella, huwde hij met Ingeborg van Denemarken, die hij kort nadien verstootte.
In 1194 huwde hij met Agnes van Meranië, maar dit huwelijk werd niet erkend door de paus en Filips erkende in 1213 opnieuw Ingeborg als koningin.
Maria (1198-1224), in 1206 gehuwd met Filips I van Namen (1175-1212) en in 1213 met Hendrik I van Brabant (1165-1235)
Jan-Tristan (doodgeboren 1200)
Filips Hurepel (1201-1234), graaf van Clermont en van Boulogne, in 1216 gehuwd met Mathildis van Dammartin (1202-1259)
Paus Innocentius III droeg Filips een kruistocht tegen Engeland op die echter verviel daar de Engelse vorst zich in extremis aan de paus onderwierp. De Franse expeditie werd naar het Engels georiënteerde Vlaanderen afgeleid, waar de Franse vloot bij Damme een nederlaag opliep (30 mei 1213).
Om de Franse expansie een halt toe te roepen stuurde de Engelse koning aan op een grote anti-Franse Europese coalitie, waarbij weldra aansloten: zijn neef de Duitse keizer Otto IV en de graven van Vlaanderen, Holland en Boulogne. Het coalitieleger, dat Noord-Frankrijk wilde binnenvallen, werd echter door het Franse leger (versterkt door hulptroepen van keizer Frederik II van Hohenstaufen) op beslissende wijze verslagen in de Slag bij Bouvines op 27 juli 1214. Door deze overwinning kwam Vlaanderen onder Franse controle en verbeurde de Engelse koning definitief zijn laatste Franse lenen. Filips II verviervoudigde in één klap zijn kroondomein en de Engelse koning behield alleen de kuststrook van Aquitanië (Guyenne).
Filips II was er in geslaagd het oorspronkelijke kroondomein zo uit te breiden en het koninklijke gezag zodanig te verstevigen, dat het voortaan niet meer nodig was de troonopvolger nog vóór de dood van de regerende vorst te laten kronen. De steden kreeg hij aan zijn zijde, door het verlenen van gunstige handelsprivileges, bijvoorbeeld stapelrecht te Parijs en Rouen. Hij maakte van Parijs de hoofdstad van Frankrijk, en een waar bestuurscentrum, door de aanleg van geplaveide straten, van nieuwe wijken aan de linkeroever van de Seine, van openbare markthallen en door de bouw van de koningsburcht het Louvre en een nieuwe omwalling (waarvan nog delen bestaan).
Van groot belang waren ook zijn herstructureringen van het bestuur. Hij verdeelde zijn grondgebied in districten en stelde er koninklijke ambtenaren in aan die belast waren met rechtspraak en de inning van de belastingen. Hij gebruikte hiervoor twee types ambtenaren: baljuws en seneschalken. Seneschalken stelde hij voornamelijk aan in grensgebieden en hadden bovenop hun andere bevoegdheden ook een militaire functie.
Van bij de aanvang van zijn bewind voerde hij een politiek van territoriale expansie. Om die te bekostigen, vulde hij de koninklijke schatkist met de geconfisqueerde bezittingen van kapitaalkrachtige Joden. Toen deze strategie tot eerste resultaten had geleid, stelde hij zich tot doel de macht te breken van de Engelse koning, die tot zijn ergernis bijna geheel Zuidwest-Frankrijk van hem in leen hield. Zijn positie als leenheer trachtte hij wel uit te buiten door de familieruzies binnen het Engelse koningshuis Plantagenet verder aan te wakkeren en de jonge prinsen tegen elkaar op te zetten.
In 1190 vertrokken Filips II, de jonge Engelse koning Richard Leeuwenhart en de Duitse keizer Frederik Barbarossa broederlijk samen voor de Derde Kruistocht, waaraan Filips zelf slechts kortstondig deelnam. De vorsten kregen het met elkaar aan de stok en gingen elk hun eigen weg. Filips keerde onverwijld naar Frankrijk terug en spande samen met Richards broer, prins Jan. Richard Leeuwenhart zelf werd tijdens zijn terugkeer uit het oosten in Oostenrijk gevangengezet werd. Met behulp van prins Jan wist Filips intussen (tijdelijk) Normandië in te palmen (1192-1193).
Na Richards terugkeer in Engeland (maart 1194) keerden de krijgskansen echter voor Filips II, die een reeks nederlagen leed. Een groot deel van Artesië moest hij weer aan de graaf van Vlaanderen afstaan. Ook met Rome kwam de koning in conflict, omdat hij in 1193 zijn tweede vrouw Ingeborg van Denemarken verstoten had om in 1196 te hertrouwen met Agnes van Merano. Ondanks pauselijke dreiging met excommunicatie, weigerde de koning aanvankelijk zijn nieuwe echtgenote te verlaten, maar gaf uiteindelijk toch toe. Agnes stierf in haar kasteel van Poissy (1201).
Toen de Engelse troon in 1199 vacant werd, steunde Filips de aanspraken van Arthur van Bretagne, neef van de nieuwe koning Jan zonder Land. Toen deze laatste het vertikte om aan het Franse hof leenhulde te komen brengen, confisqueerde Filips als vergelding alle Engelse leenbezittingen op het continent (1202). Hij annexeerde ook Normandië (1204), Anjou, Maine, Touraine (1205) en Poitou (1208), tot uiteindelijk slechts de zuidelijke Poitou en Guyenne in Engelse handen bleven.
Huwelijken en kinderen
In 1180 huwde hij Isabella van Henegouwen († 1190).
Lodewijk VIII
In 1193, na het overlijden van Isabella, huwde hij met Ingeborg van Denemarken, die hij kort nadien verstootte.
In 1194 huwde hij met Agnes van Meranië, maar dit huwelijk werd niet erkend door de paus en Filips erkende in 1213 opnieuw Ingeborg als koningin.
Maria (1198-1224), in 1206 gehuwd met Filips I van Namen (1175-1212) en in 1213 met Hendrik I van Brabant (1165-1235)
Jan-Tristan (doodgeboren 1200)
Filips Hurepel (1201-1234), graaf van Clermont en van Boulogne, in 1216 gehuwd met Mathildis van Dammartin (1202-1259)
Paus Innocentius III droeg Filips een kruistocht tegen Engeland op die echter verviel daar de Engelse vorst zich in extremis aan de paus onderwierp. De Franse expeditie werd naar het Engels georiënteerde Vlaanderen afgeleid, waar de Franse vloot bij Damme een nederlaag opliep (30 mei 1213).
Om de Franse expansie een halt toe te roepen stuurde de Engelse koning aan op een grote anti-Franse Europese coalitie, waarbij weldra aansloten: zijn neef de Duitse keizer Otto IV en de graven van Vlaanderen, Holland en Boulogne. Het coalitieleger, dat Noord-Frankrijk wilde binnenvallen, werd echter door het Franse leger (versterkt door hulptroepen van keizer Frederik II van Hohenstaufen) op beslissende wijze verslagen in de Slag bij Bouvines op 27 juli 1214. Door deze overwinning kwam Vlaanderen onder Franse controle en verbeurde de Engelse koning definitief zijn laatste Franse lenen. Filips II verviervoudigde in één klap zijn kroondomein en de Engelse koning behield alleen de kuststrook van Aquitanië (Guyenne).
Filips II was er in geslaagd het oorspronkelijke kroondomein zo uit te breiden en het koninklijke gezag zodanig te verstevigen, dat het voortaan niet meer nodig was de troonopvolger nog vóór de dood van de regerende vorst te laten kronen. De steden kreeg hij aan zijn zijde, door het verlenen van gunstige handelsprivileges, bijvoorbeeld stapelrecht te Parijs en Rouen. Hij maakte van Parijs de hoofdstad van Frankrijk, en een waar bestuurscentrum, door de aanleg van geplaveide straten, van nieuwe wijken aan de linkeroever van de Seine, van openbare markthallen en door de bouw van de koningsburcht het Louvre en een nieuwe omwalling (waarvan nog delen bestaan).
Van groot belang waren ook zijn herstructureringen van het bestuur. Hij verdeelde zijn grondgebied in districten en stelde er koninklijke ambtenaren in aan die belast waren met rechtspraak en de inning van de belastingen. Hij gebruikte hiervoor twee types ambtenaren: baljuws en seneschalken. Seneschalken stelde hij voornamelijk aan in grensgebieden en hadden bovenop hun andere bevoegdheden ook een militaire functie.
Heerlijkheid:
| van 1180 tot 1223 koning van Frankrijk uit het Huis Capet. |
254 Boudewijn I van Constantinopel is geboren in juli 1172 in Valenciennes, zoon van Boudewijn de Moedige van Henegouwen (zie 252) en Margaretha van de Elzas. Boudewijn is overleden in 1205, 32 of 33 jaar oud.
Boudewijn trouwde, 13 of 14 jaar oud, in 1186 met Maria van Champagne, 11 of 12 jaar oud. Zie 613 voor persoonsgegevens van Maria.
Notitie bij Boudewijn: Familie
Hij was de oudste zoon van graaf Boudewijn V van Henegouwen en van Margaretha van de Elzas, zus en erfgename van Filips van de Elzas, graaf van Vlaanderen. Hij trouwde in 1186 met Maria, dochter van Hendrik I van Champagne. Bij de dood van zijn moeder (15 november 1194) werd hij graaf van Vlaanderen en na het overlijden van zijn vader (17 december 1195) erfde hij ook het graafschap Henegouwen. Aldus waren beide graafschappen weer voor het eerst verenigd sinds Robrecht I de Fries zijn voorganger Arnulf III van Vlaanderen had verslagen.
Bewind
De eerste jaren van zijn bewind verliepen in een aanhoudende strijd met zijn leenheer, de Franse koning Filips II August, die enkele jaren voordien (1191) de hand had gelegd op het zuidelijke deel van Vlaanderen (Artesië). Boudewijn zocht vooral steun bij de Rooms-Duitse Hendrik VI en de Engelse koning Richard I Leeuwenhart. Bij de Vrede van Péronne (1199) werd Filips II August verplicht een deel van Zuid-Vlaanderen te restitueren. Nog in hetzelfde jaar legden Boudewijn en zijn echtgenote in de St.-Donatuskerk te Brugge de kruisvaartgelofte af: zodoende verliet hij op 14 april 1202 zijn graafschap om zich aan te sluiten bij de Vierde Kruistocht (1202-1204), die onder impuls van Venetië niet het Heilige Land, maar Constantinopel als doel had. Tijdens zijn afwezigheid nam zijn echtgenote Maria van Champagne het regentschap in Vlaanderen en Henegouwen waar.
Nadat de kruisvaarders Constantinopel innamen en de legitieme keizer Alexios V verdreven hadden, werd Boudewijn op 9 mei 1204 tot eerste Latijnse keizer van Constantinopel uitgeroepen en op 16 mei in de Hagia Sophia gekroond. Met paus Innocentius III spande hij samen om een eind te maken aan het Groot Schisma. Veel kon Boudewijn als keizer niet realiseren, want reeds in april van het volgende jaar viel hij in handen van de Bulgaarse tsaar Kalojan. Sindsdien werd nooit meer een spoor van hem teruggevonden, zodat de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen in handen kwamen van zijn minderjarige dochter Johanna. Zijn vrouw, die hem was achterna gereisd, overleed onderweg te Akko (voorjaar 1204). In Constantinopel werd hij opgevolgd door zijn broer Hendrik.
Volgens de lokale folklore in Veliko Tarnovo, hoofdstad van het Tweede Bulgaarse Koninkrijk, werd Boudewijn gevangengezet in een toren in de muur van de vesting Tsarevets. Dit torentje is nog altijd (in herstelde staat) te zien en wordt lokaal Boudewijns Toren genoemd. Alberik van Troisfontaines verhaalt voorts dat Boudewijn de avances van een Bulgaarse koningin afsloeg, die hem prompt van poging tot verkrachting beschuldigde en hem liet executeren. De Bulgaarse vorst Joannitsa zou opdracht hebben gegeven Boudewijns lichaam in stukken te hakken en aan de honden te voederen. De honden zouden echter geweigerd hebben zijn lichaam te eten. Twintig jaar later verscheen er in Vlaanderen een kluizenaar ten tonele die beweerde de verloren gewaande Boudewijn te zijn. Deze Valse Boudewijn (waarschijnlijk ene Bertrand van Rais) slaagde erin enige volgelingen om zich heen te verzamelen, maar werd uiteindelijk ontmaskerd en in 1225 als bedrieger terechtgesteld.
Hij was de oudste zoon van graaf Boudewijn V van Henegouwen en van Margaretha van de Elzas, zus en erfgename van Filips van de Elzas, graaf van Vlaanderen. Hij trouwde in 1186 met Maria, dochter van Hendrik I van Champagne. Bij de dood van zijn moeder (15 november 1194) werd hij graaf van Vlaanderen en na het overlijden van zijn vader (17 december 1195) erfde hij ook het graafschap Henegouwen. Aldus waren beide graafschappen weer voor het eerst verenigd sinds Robrecht I de Fries zijn voorganger Arnulf III van Vlaanderen had verslagen.
Bewind
De eerste jaren van zijn bewind verliepen in een aanhoudende strijd met zijn leenheer, de Franse koning Filips II August, die enkele jaren voordien (1191) de hand had gelegd op het zuidelijke deel van Vlaanderen (Artesië). Boudewijn zocht vooral steun bij de Rooms-Duitse Hendrik VI en de Engelse koning Richard I Leeuwenhart. Bij de Vrede van Péronne (1199) werd Filips II August verplicht een deel van Zuid-Vlaanderen te restitueren. Nog in hetzelfde jaar legden Boudewijn en zijn echtgenote in de St.-Donatuskerk te Brugge de kruisvaartgelofte af: zodoende verliet hij op 14 april 1202 zijn graafschap om zich aan te sluiten bij de Vierde Kruistocht (1202-1204), die onder impuls van Venetië niet het Heilige Land, maar Constantinopel als doel had. Tijdens zijn afwezigheid nam zijn echtgenote Maria van Champagne het regentschap in Vlaanderen en Henegouwen waar.
Nadat de kruisvaarders Constantinopel innamen en de legitieme keizer Alexios V verdreven hadden, werd Boudewijn op 9 mei 1204 tot eerste Latijnse keizer van Constantinopel uitgeroepen en op 16 mei in de Hagia Sophia gekroond. Met paus Innocentius III spande hij samen om een eind te maken aan het Groot Schisma. Veel kon Boudewijn als keizer niet realiseren, want reeds in april van het volgende jaar viel hij in handen van de Bulgaarse tsaar Kalojan. Sindsdien werd nooit meer een spoor van hem teruggevonden, zodat de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen in handen kwamen van zijn minderjarige dochter Johanna. Zijn vrouw, die hem was achterna gereisd, overleed onderweg te Akko (voorjaar 1204). In Constantinopel werd hij opgevolgd door zijn broer Hendrik.
Volgens de lokale folklore in Veliko Tarnovo, hoofdstad van het Tweede Bulgaarse Koninkrijk, werd Boudewijn gevangengezet in een toren in de muur van de vesting Tsarevets. Dit torentje is nog altijd (in herstelde staat) te zien en wordt lokaal Boudewijns Toren genoemd. Alberik van Troisfontaines verhaalt voorts dat Boudewijn de avances van een Bulgaarse koningin afsloeg, die hem prompt van poging tot verkrachting beschuldigde en hem liet executeren. De Bulgaarse vorst Joannitsa zou opdracht hebben gegeven Boudewijns lichaam in stukken te hakken en aan de honden te voederen. De honden zouden echter geweigerd hebben zijn lichaam te eten. Twintig jaar later verscheen er in Vlaanderen een kluizenaar ten tonele die beweerde de verloren gewaande Boudewijn te zijn. Deze Valse Boudewijn (waarschijnlijk ene Bertrand van Rais) slaagde erin enige volgelingen om zich heen te verzamelen, maar werd uiteindelijk ontmaskerd en in 1225 als bedrieger terechtgesteld.
Heerlijkheid:
| als Boudewijn IX graaf van Vlaanderen van 1194 tot 1205, als Boudewijn VI graaf van Henegouwen van 1195 tot 1205, en als Boudewijn I keizer van het Latijns Keizerrijk van Constantinopel van 1204 tot 1205 |
255 Johanna van Constantinopel is geboren omstreeks 1194, dochter van Boudewijn I van Constantinopel (zie 254) en Maria van Champagne (zie 613). Johanna is overleden op maandag 5 december 1244 in Marquette, ongeveer 50 jaar oud.
Johanna trouwde met Ferrand van Portugal. Ferrand is geboren op donderdag 24 maart 1188 in Portugal?. Ferrand is overleden op woensdag 27 juli 1233 in Noyon, 45 jaar oud.
Notitie bij Johanna: Vroege leven
Na het overlijden van haar moeder (1204) en de spoorloze verdwijning van haar vader (april 1205) liet de Franse koning Filips II Augustus haar met haar zuster Margaretha in 1208 naar zijn hof in Parijs overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden. Sanderus vermeldt in zijn Flandria Illustrata dat de Franse vorst wilde voorkomen dat Johanna zou huwen met een Engelse prins. Boudewijns broer markgraaf Filips I van Namen werd regent over Vlaanderen en Henegouwen en voogd van de minderjarige Johanna.
Heerschappij
Met koninklijke goedkeuring trad Johanna in januari 1212 in het huwelijk met Ferrand van Portugal, zoon van koning Sancho I van Portugal. Reeds bij het begin van hun regering werden Johanna en haar echtgenoot gedwongen Aire en Sint-Omaars aan Filips II af te staan (door het Verdrag van Pont-à-Vendin, 25 februari 1212). Ferrand schaarde zich spoedig achter koning Jan zonder Land en de Duitse keizer Otto IV van het Heilige Roomse Rijk tégen Frankrijk.
Nadat hij tijdens de Slag bij Bouvines (27 juli 1214) in Franse handen was gevallen moest de jonge gravin gedurende dertien jaar alleen regeren. Haar troon kwam even in gevaar toen de kluizenaar Bertrand van Rains zich ten onrechte uitgaf voor de teruggekeerde Boudewijn IX. Ook had zij af te rekenen met haar zwager Burchard van Avesnes, de eerste echtgenoot van haar zuster Margaretha, maar zij slaagde erin dit huwelijk in 1221 te laten verbreken. Na het sluiten van de vernederende Vrede van Melun mocht Ferrand in januari 1227 eindelijk na lange jaren de gevangenis verlaten.
Omstreeks 1231 werd hun enige kind, Maria, geboren. Zij werd uitgehuwelijkt aan Robert I van Artesië, broer van de Franse koning Lodewijk IX, maar overleed reeds in 1236.
Nadat Ferrand op 27 juli 1233 overleden was, onderhield gravin Johanna goede relaties met Frankrijk én Engeland. Ook al hertrouwde zij nog in 1237 met Thomas van Savoye, toch overleed zij kinderloos op 5 december 1244 en werd opgevolgd door haar zuster Margaretha.
Successieoorlog
Doordat Johanna’s enige kind vóór haar eigen overlijden gestorven was, kwamen de twee tronen in 1244 bij haar jongere zuster Margaretha terecht. Uit haar eerste huwelijk, dat in 1221 ontbonden werd, had Margaretha al drie kinderen gekregen, waaronder Jan van Avesnes. In 1223 hertrouwde Margaretha met Willem II van Dampierre, waaruit de kinderen Willem III van Dampierre en Gwijde van Dampierre voortkwamen. Toen Margaretha haar zus Johanna opvolgde als gravin van beide graafschappen barstte er een openlijke strijd los tussen de halfbroers Jan van Avesnes en Willem van Dampierre, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog.
Geloofsleven
De slotzusters van de abdij Nonnenbos, die door de gravin in haar testament begunstigd werden, lazen elk jaar op 5 december in het martyrologium de volgende tekst: Zij schonk ons tien duizend halecum, een tiende van Coilge en van Gits. Geen enkel geschiedenisboek maakt er echter melding van hoe Johanna in Markete om het leven kwam.
Johanna ging de geschiedenis in als een wilskrachtige en vrome vrouw. Zij begunstigde het kloosterleven en onder haar impuls ontstonden vele kloosters en abdijen. Ze steunde de bestaande hospitalen en leprozerieën en stichtte er nieuwe (onder meer de Hospice Comtesse in Rijsel). Onder haar bewind namen de economische macht en welvaart van de Vlaamse steden aanzienlijk toe. Haar standbeeld staat in de tuin van het begijnhof in Kortrijk, alsook in het Groot Begijnhof Sint-Elisabeth in Gent, in een nis boven de ingang van de Dr. Decrolyschool in de Begijnhofdries.
Na het overlijden van haar moeder (1204) en de spoorloze verdwijning van haar vader (april 1205) liet de Franse koning Filips II Augustus haar met haar zuster Margaretha in 1208 naar zijn hof in Parijs overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden. Sanderus vermeldt in zijn Flandria Illustrata dat de Franse vorst wilde voorkomen dat Johanna zou huwen met een Engelse prins. Boudewijns broer markgraaf Filips I van Namen werd regent over Vlaanderen en Henegouwen en voogd van de minderjarige Johanna.
Heerschappij
Met koninklijke goedkeuring trad Johanna in januari 1212 in het huwelijk met Ferrand van Portugal, zoon van koning Sancho I van Portugal. Reeds bij het begin van hun regering werden Johanna en haar echtgenoot gedwongen Aire en Sint-Omaars aan Filips II af te staan (door het Verdrag van Pont-à-Vendin, 25 februari 1212). Ferrand schaarde zich spoedig achter koning Jan zonder Land en de Duitse keizer Otto IV van het Heilige Roomse Rijk tégen Frankrijk.
Nadat hij tijdens de Slag bij Bouvines (27 juli 1214) in Franse handen was gevallen moest de jonge gravin gedurende dertien jaar alleen regeren. Haar troon kwam even in gevaar toen de kluizenaar Bertrand van Rains zich ten onrechte uitgaf voor de teruggekeerde Boudewijn IX. Ook had zij af te rekenen met haar zwager Burchard van Avesnes, de eerste echtgenoot van haar zuster Margaretha, maar zij slaagde erin dit huwelijk in 1221 te laten verbreken. Na het sluiten van de vernederende Vrede van Melun mocht Ferrand in januari 1227 eindelijk na lange jaren de gevangenis verlaten.
Omstreeks 1231 werd hun enige kind, Maria, geboren. Zij werd uitgehuwelijkt aan Robert I van Artesië, broer van de Franse koning Lodewijk IX, maar overleed reeds in 1236.
Nadat Ferrand op 27 juli 1233 overleden was, onderhield gravin Johanna goede relaties met Frankrijk én Engeland. Ook al hertrouwde zij nog in 1237 met Thomas van Savoye, toch overleed zij kinderloos op 5 december 1244 en werd opgevolgd door haar zuster Margaretha.
Successieoorlog
Doordat Johanna’s enige kind vóór haar eigen overlijden gestorven was, kwamen de twee tronen in 1244 bij haar jongere zuster Margaretha terecht. Uit haar eerste huwelijk, dat in 1221 ontbonden werd, had Margaretha al drie kinderen gekregen, waaronder Jan van Avesnes. In 1223 hertrouwde Margaretha met Willem II van Dampierre, waaruit de kinderen Willem III van Dampierre en Gwijde van Dampierre voortkwamen. Toen Margaretha haar zus Johanna opvolgde als gravin van beide graafschappen barstte er een openlijke strijd los tussen de halfbroers Jan van Avesnes en Willem van Dampierre, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog.
Geloofsleven
De slotzusters van de abdij Nonnenbos, die door de gravin in haar testament begunstigd werden, lazen elk jaar op 5 december in het martyrologium de volgende tekst: Zij schonk ons tien duizend halecum, een tiende van Coilge en van Gits. Geen enkel geschiedenisboek maakt er echter melding van hoe Johanna in Markete om het leven kwam.
Johanna ging de geschiedenis in als een wilskrachtige en vrome vrouw. Zij begunstigde het kloosterleven en onder haar impuls ontstonden vele kloosters en abdijen. Ze steunde de bestaande hospitalen en leprozerieën en stichtte er nieuwe (onder meer de Hospice Comtesse in Rijsel). Onder haar bewind namen de economische macht en welvaart van de Vlaamse steden aanzienlijk toe. Haar standbeeld staat in de tuin van het begijnhof in Kortrijk, alsook in het Groot Begijnhof Sint-Elisabeth in Gent, in een nis boven de ingang van de Dr. Decrolyschool in de Begijnhofdries.
Heerlijkheid:
| gravin van Vlaanderen en Henegouwen van 1205 tot 1244 |
Notitie bij Ferrand: Ferrand wilde Aire en Sint-Omaars, dat hij pas aan de Franse koning had verloren (Verdrag van Pont-à-Vendin 25 februari 1212), terugwinnen. Hij brak daarom met zijn Franse leenheer en ging een coalitie aan met de Duitse keizer Otto IV. Hij verplichtte ook hertog Hendrik I van Brabant mee in de coalitie te stappen. Jan zonder Land, die zich eveneens aansloot, zou landen in het zuiden van Frankrijk in een poging om Aquitanië en Anjou te veroveren en dan naar Parijs op te marcheren. Otto zou vanuit het noorden oprukken. Filips II August versloeg de Engelsen echter op 2 juli 1214 bij La Roche-aux-Moines waardoor hij grotere bewegingsvrijheid kreeg.
Ferrand werd verslagen tijdens de Slag bij Bouvines op 27 juli 1214. Hij werd, volgens een oud Romeins gebruik, vastgeketend aan handen en voeten, in een open draagstoel door Parijs gevoerd. Het gepeupel van Parijs kom hem ongestoord bespuwen en weghonen. De Franse koning reed te paard voorop.
Ferrand bleef tot januari 1227, twaalf jaar later en zes jaar voor zijn dood, in Frankrijk opgesloten. Hij kwam vrij, als een gebroken man, door het sluiten van de Vrede van Melun
Ferrand werd verslagen tijdens de Slag bij Bouvines op 27 juli 1214. Hij werd, volgens een oud Romeins gebruik, vastgeketend aan handen en voeten, in een open draagstoel door Parijs gevoerd. Het gepeupel van Parijs kom hem ongestoord bespuwen en weghonen. De Franse koning reed te paard voorop.
Ferrand bleef tot januari 1227, twaalf jaar later en zes jaar voor zijn dood, in Frankrijk opgesloten. Hij kwam vrij, als een gebroken man, door het sluiten van de Vrede van Melun
256 Margaretha II van Constantinopel Van Vlaanderen is geboren in augustus 1202, dochter van Boudewijn I van Constantinopel (zie 254) en Maria van Champagne (zie 613). Margaretha is overleden op zaterdag 10 februari 1280 in Dowaai Abdij van Flines, 77 jaar oud.
Margaretha trouwde met Willem II Van Dampierre. Willem is geboren in 1196. Willem is overleden op woensdag 3 september 1231, 34 of 35 jaar oud.
Notitie bij Margaretha: Na het overlijden van haar moeder (1204) en het verdwijnen van haar vader (april 1205) liet de Franse koning Filips Augustus haar met haar zuster Johanna in 1208 naar het hof in Parijs overbrengen om haar te onttrekken aan anti-Franse invloeden in Vlaanderen. Bij haar terugkeer in 1212 werd Margaretha toevertrouwd aan de Henegouwse ridder Burchard van Avesnes, met wie zij in 1215 op tienjarige leeftijd trouwde. Na een klacht van gravin Johanna verklaarde paus Innocentius III het huwelijk ongeldig (Vierde Lateraans Concilie, 1215), dit op grond van het feit dat Burchard subdiaken was gewijd en dus tot de geestelijke stand behoorde. Maar de echtgenoten scheidden voorlopig niet. Pas in 1222 verliet Margareta haar echtgenoot en trouwde in het najaar van 1223 met Willem van Dampierre, een ridder uit de Champagnestreek en een zoon van Gwijde II van Dampierre en van Mathildis I van Bourbon
Vlaams-Henegouwse Successieoorlog
Toen Margareta haar kinderloze zuster Johanna in 1244 opvolgde als gravin van Vlaanderen en Henegouwen, brak een strijd los tussen de kinderen uit Margaretha’s beide huwelijken, de Avesnes en de Dampierres, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog. De Franse koning, in 1246 met de arbitrage belast, wees Vlaanderen toe aan haar zoon Gwijde van Dampierre en Henegouwen aan haar zoon Jan van Avesnes, feitelijk later haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Niettemin bleef de vete tussen de beide huizen voortwoeden, zelfs tot in de volgende eeuw. Margaretha zelf stond heel de tijd aan de zijde van de "Vlaamse" Dampierres. De "Henegouwse" Avesnes verbonden zich door het huwelijk van Jan van Avesnes met Aleid van Holland met de Hollandse graven, die ongedaan wilden maken dat zij voor Zeeland leenhulde verschuldigd waren aan Vlaanderen. Zij betwistten ook het bezit door de Dampierres van Rijks-Vlaanderen.
De Franse koning maakte van deze scheidsrechterlijke uitspraak gebruik om zijn positie te versterken:
- hij brak de macht van Vlaanderen-Henegouwen
- hij bezorgde Vlaanderen een vijand in de flank, aangezien de Avesnes zich niet bij de uitspraak neerlegden, dit op grond van het feit dat koning Lodewijk IX van Frankrijk (de Heilige) beslist had over gebieden waarover hij geen leenheer was (Rijks-Vlaanderen in tegenstelling tot Kroon-Vlaanderen).
Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij zelf aan de macht tot aan haar dood: zij werd in Henegouwen opgevolgd door haar kleinzoon Jan II van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan van Avesnes met Aleid van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 (in personele unie) verenigd.
Margaretha II van Vlaanderen overleed te Gent op 10 februari 1280. Geheel volgens haar laatste wilsbeschikkingen werd haar lichaam bijgezet in de door haar gestichte Abdij van Flines.
Vlaams-Henegouwse Successieoorlog
Toen Margareta haar kinderloze zuster Johanna in 1244 opvolgde als gravin van Vlaanderen en Henegouwen, brak een strijd los tussen de kinderen uit Margaretha’s beide huwelijken, de Avesnes en de Dampierres, de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog. De Franse koning, in 1246 met de arbitrage belast, wees Vlaanderen toe aan haar zoon Gwijde van Dampierre en Henegouwen aan haar zoon Jan van Avesnes, feitelijk later haar kleinzoon Jan I van Avesnes. Niettemin bleef de vete tussen de beide huizen voortwoeden, zelfs tot in de volgende eeuw. Margaretha zelf stond heel de tijd aan de zijde van de "Vlaamse" Dampierres. De "Henegouwse" Avesnes verbonden zich door het huwelijk van Jan van Avesnes met Aleid van Holland met de Hollandse graven, die ongedaan wilden maken dat zij voor Zeeland leenhulde verschuldigd waren aan Vlaanderen. Zij betwistten ook het bezit door de Dampierres van Rijks-Vlaanderen.
De Franse koning maakte van deze scheidsrechterlijke uitspraak gebruik om zijn positie te versterken:
- hij brak de macht van Vlaanderen-Henegouwen
- hij bezorgde Vlaanderen een vijand in de flank, aangezien de Avesnes zich niet bij de uitspraak neerlegden, dit op grond van het feit dat koning Lodewijk IX van Frankrijk (de Heilige) beslist had over gebieden waarover hij geen leenheer was (Rijks-Vlaanderen in tegenstelling tot Kroon-Vlaanderen).
Op 29 december 1278 deed Margaretha in Vlaanderen troonsafstand ten gunste van haar zoon Gwijde van Dampierre. In Henegouwen bleef zij zelf aan de macht tot aan haar dood: zij werd in Henegouwen opgevolgd door haar kleinzoon Jan II van Avesnes. Door het huwelijk van haar zoon Jan van Avesnes met Aleid van Holland werden Henegouwen, Holland en Zeeland in 1299 (in personele unie) verenigd.
Margaretha II van Vlaanderen overleed te Gent op 10 februari 1280. Geheel volgens haar laatste wilsbeschikkingen werd haar lichaam bijgezet in de door haar gestichte Abdij van Flines.
Heerlijkheid:
| gravin van Vlaanderen van 1244 tot 1278 en gravin van Henegouwen van 1244 tot 1280 |
Notitie bij Willem: Hij was connétable (opperbevelhebber) van Champagne, en van Mathildis I van Bourbon. Terwijl zijn oudere broer Gwijde Archimbald heer van Bourbon werd, erfde Willem de heerlijkheid Dampierre en Saint-Dizier en het ambt van connétable van Champagne. Hij was van plan om te trouwen met Alice von Zypern, wat hem een aanspraak zou opgeleverd hebben op het graafschap Champagne, maar de paus verleende geen dispensatie voor de te nauwe familieband. Hij trouwde dan maar in 1223 met een andere nicht, Margaretha van Constantinopel (1202-1280), gravin van Vlaanderen en Henegouwen, die gescheiden was van Burchard van Avesnes (1172-1244). Het huwelijk werd kerkrechterlijk niet erkend en pas in 1230, na de geboorte van het derde kind, verkreeg het paar dispensatie en konden hun kinderen gelegitimeerd worden.
De kinderen van Willem II golden als rechtmatige erfgenamen. Ook de kinderen uit het eerste huwelijk van zijn echtgenote maakten later aanspraak op haar erfenis, zodat een hevige opvolgingsstrijd losbrak. Willem overleed nog voordat zijn vrouw in 1244 de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen in handen kreeg. Hij werd begraven in de Cistercienzerabdij van Orchies en in 1257 overgebracht naar de Cistercijnzerabdij van Flines.
Behoudens de weinig waarschijnlijke maar toch altijd mogelijke coïncidentie van een zelfde voornaam en een zelfde overlijdensjaar, is hij het die in 1208 (hij was pas twaalf jaar) proost van Sint-Donaas en kanselier van Vlaanderen werd. Functie die hij uitoefende tot aan zijn dood. Hij was niet de enige die een ambt toebedeeld kreeg waarvoor hij noch de leeftijd noch de bagage had, maar zo ging het nu eenmaal wanneer een telg uit een aristocratische familie, vooral uit het regerende vorstenhuis, moest geplaatst worden.
Tijdens de ambtsperiode van Willem laaiden sommige ruzies hoog op. Zo gebeurde het in 1225 dat de bisschop van Doornik het interdict uitsprak over de kanunniken van Sint-Donaas en de deken zelfs in de ban van de kerk sloeg. Maar op het gezag van de abten van de Sint-Andriesabdij en de Eekhoutte-abdij, herriep de proost eigenmachtig deze sancties, buiten medeweten van de bisschop.
In juli 1231 moeten er klachten zijn geweest over de proost. Paus Gregorius IX belastte de proost en de deken van het kapittel van Saint-Omer en de proost van het kapittel van Ariën met de opdracht Willem aan te zetten tot ontslag of minstens een coadjutor te benoemen. De oorkonde vermeldde dat de paus dit deed op verzoek van personen uit de omgeving van de gravin van Vlaanderen (de schoonzus dus van Willem), omdat hij vanwege zijn ouderdom (hij was 34!) niet meer in staat was als proost en als kanselier te fuunctioneren. Veel inspanningen moesten er niet worden geleverd, want een paar maanden later was Willem dood.
De kinderen van Willem II golden als rechtmatige erfgenamen. Ook de kinderen uit het eerste huwelijk van zijn echtgenote maakten later aanspraak op haar erfenis, zodat een hevige opvolgingsstrijd losbrak. Willem overleed nog voordat zijn vrouw in 1244 de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen in handen kreeg. Hij werd begraven in de Cistercienzerabdij van Orchies en in 1257 overgebracht naar de Cistercijnzerabdij van Flines.
Behoudens de weinig waarschijnlijke maar toch altijd mogelijke coïncidentie van een zelfde voornaam en een zelfde overlijdensjaar, is hij het die in 1208 (hij was pas twaalf jaar) proost van Sint-Donaas en kanselier van Vlaanderen werd. Functie die hij uitoefende tot aan zijn dood. Hij was niet de enige die een ambt toebedeeld kreeg waarvoor hij noch de leeftijd noch de bagage had, maar zo ging het nu eenmaal wanneer een telg uit een aristocratische familie, vooral uit het regerende vorstenhuis, moest geplaatst worden.
Tijdens de ambtsperiode van Willem laaiden sommige ruzies hoog op. Zo gebeurde het in 1225 dat de bisschop van Doornik het interdict uitsprak over de kanunniken van Sint-Donaas en de deken zelfs in de ban van de kerk sloeg. Maar op het gezag van de abten van de Sint-Andriesabdij en de Eekhoutte-abdij, herriep de proost eigenmachtig deze sancties, buiten medeweten van de bisschop.
In juli 1231 moeten er klachten zijn geweest over de proost. Paus Gregorius IX belastte de proost en de deken van het kapittel van Saint-Omer en de proost van het kapittel van Ariën met de opdracht Willem aan te zetten tot ontslag of minstens een coadjutor te benoemen. De oorkonde vermeldde dat de paus dit deed op verzoek van personen uit de omgeving van de gravin van Vlaanderen (de schoonzus dus van Willem), omdat hij vanwege zijn ouderdom (hij was 34!) niet meer in staat was als proost en als kanselier te fuunctioneren. Veel inspanningen moesten er niet worden geleverd, want een paar maanden later was Willem dood.
Kinderen van Margaretha en Willem:
257 Willem II (Guillaume III) Van Dampierre is geboren in 1225, zoon van Willem II Van Dampierre en Margaretha II van Constantinopel Van Vlaanderen (zie 256). Willem is overleden op dinsdag 6 juni 1251, 25 of 26 jaar oud.
Notitie bij Willem: sinds 1246 mederegent -met zijn moeder- over het graafschap Vlaanderen. Hij is ook bekend als Willem II van Vlaanderen; in het huis Dampierre is hij Guillaume III, heer van Dampierre.
Willem was een zoon uit het huwelijk van Willem II van Dampierre, heer van Dampierre en Margaretha van Constantinopel. In juli 1246 werd hij door een scheidsrechterlijke uitspraak van Lodewijk IX van Frankrijk en bisschop Odo van Tusculum, de jure erkend als erfgerechtigde in Vlaanderen, terwijl Henegouwen werd toegewezen aan Jan van Avesnes, de oudste zoon uit Margaretha’s eerste huwelijk.
Willems eigen huwelijk (in 1247) met Beatrix, dochter van Hendrik II van Brabant en weduwe van Hendrik Raspe, bleef kinderloos. Van 1248 tot 1250 nam Willem, aan de zijde van Lodewijk IX, deel aan de Zevende Kruistocht.
Hij overleed op 5 mei 1251 aan zijn verwondingen opgelopen tijdens een steekspel te Trazegnies. Zijn jongere broer, Gwijde III, tweede zoon van de regerende gravin Margaretha van Constantinopel, werd daardoor erfgerechtigde op de troon in Vlaanderen.
Willem trouwde, 21 of 22 jaar oud, in 1247 met Beatrix ( Beatrix van Kortrijk ) van Brabant, ongeveer 22 jaar oud. Beatrix is geboren omstreeks 1225, dochter van Hendrik II van Brabant en Maria Van Hohenstaufen van Zwaben. Beatrix is overleden in 1288, ongeveer 63 jaar oud. Willem was een zoon uit het huwelijk van Willem II van Dampierre, heer van Dampierre en Margaretha van Constantinopel. In juli 1246 werd hij door een scheidsrechterlijke uitspraak van Lodewijk IX van Frankrijk en bisschop Odo van Tusculum, de jure erkend als erfgerechtigde in Vlaanderen, terwijl Henegouwen werd toegewezen aan Jan van Avesnes, de oudste zoon uit Margaretha’s eerste huwelijk.
Willems eigen huwelijk (in 1247) met Beatrix, dochter van Hendrik II van Brabant en weduwe van Hendrik Raspe, bleef kinderloos. Van 1248 tot 1250 nam Willem, aan de zijde van Lodewijk IX, deel aan de Zevende Kruistocht.
Hij overleed op 5 mei 1251 aan zijn verwondingen opgelopen tijdens een steekspel te Trazegnies. Zijn jongere broer, Gwijde III, tweede zoon van de regerende gravin Margaretha van Constantinopel, werd daardoor erfgerechtigde op de troon in Vlaanderen.
258 Gwijde III Van Dampierre is geboren omstreeks 1226, zoon van Willem II Van Dampierre en Margaretha II van Constantinopel Van Vlaanderen (zie 256). Gwijde is overleden op zondag 7 maart 1305 in Compiègne, ongeveer 79 jaar oud. Hij is begraven in 1)Compiègne. 2)Abdij van Flines.
Gwijde:
Notitie bij Gwijde: Na de dood van zijn oudere broer Willem III van Dampierre, die werd vertrapt door paarden tijdens een toernooi in 1251 in Trazegnies, werd hij de erfopvolger van het graafschap Vlaanderen. In het huis Dampierre is hij gekend als Guido (III) de Dampierre. Door zijn huwelijk met Mathilda van Béthune (ook Machteld van Béthune en Dendermonde genoemd) in 1246 had hij reeds de heerlijkheden Béthune en Dendermonde verworven.
Vlaams-Henegouwse Successieoorlog
In de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog met zijn halfbroers Jan en Boudewijn van Avesnes leed hij een nederlaag bij de Slag bij Westkapelle op Walcheren (1253) waarbij hij verwondingen aan beide benen opliep en de rest van zijn leven hinkte. Als gevolg van dit verlies werd in de Vrede van Brussel het graafschap Zeeland toegeëigend door de graven van Holland, hoewel Gwijde van Dampierre dit zou blijven bevechten.
Kruistochten
Hij nam in 1270, aan de zijde van de Franse koning Lodewijk IX, deel aan de Achtste Kruistocht naar Tunis. Gwijde van Namen, een zoon uit zijn tweede huwelijk, zou een belangrijke rol spelen in de Guldensporenslag.
Gwijde als graaf
Op 29 december 1278 deed zijn moeder Margaretha van Constantinopel in zijn voordeel afstand van het graafschap Vlaanderen, waarvan hij tot dan mederegent was. Gwijde was toen al 53 jaar oud.
Het grafelijk bestuur stond niet hoog aangeschreven bij de Vlamingen. Dat was te wijten aan de langdurige afwezigheid van Ferrand van Portugal die jarenlang in Frankrijk in gevangenschap verbleef, het onzekere bestuur van zijn echtgenote Johanna van Constantinopel en de jarenlange vete tussen het huis Dampierre en het huis van Avesnes. De Vlaamse steden (Gent, Ieper, Kortrijk) werden rijk dank zij de lakenindustrie. De graven moesten om hun hofhouding te bekostigen financieel steeds meer op hen beroep doen ten koste van grafelijke macht.
Bij de troonsbestijging van koning Filips IV de Schone in 1285, begonnen de moeilijkheden tussen Vlaanderen en Frankrijk. Gwijde van Dampierre zocht steun bij de Engelse koning Eduard I, zegde zijn feodale trouw aan de Franse koning op en sloot een militair verbond met Engeland (1297). De openlijke strijd tussen graaf Gwijde en koning Filips IV nam hierdoor een aanvang. Gwijde’s dochter Filippina (zie hierboven) werd door de Franse koning gevangengezet. Vlaanderen werd door de Franse koning bezet (januari ? mei 1300) en nadien zonder meer geannexeerd. Gwijde gaf zich met zijn oudste twee zonen, Robrecht III van Béthune en Willem van Crèvecoeur, gevangen. Deze gebeurtenissen waren mede oorzaak van de Brugse metten en de Guldensporenslag in 1302.
Gwijde van Dampierre overleed in gevangenschap te Compiègne. Hoewel hij liever naast zijn tweede echtgenote Isabella van Luxemburg in de Abdij van Beaulieu was begraven, werd hij door zijn kinderen begraven in de Abdij van Flines. Hij werd in Vlaanderen opgevolgd door zijn zoon Robrecht III van Béthune.
Vlaams-Henegouwse Successieoorlog
In de Vlaams-Henegouwse Successieoorlog met zijn halfbroers Jan en Boudewijn van Avesnes leed hij een nederlaag bij de Slag bij Westkapelle op Walcheren (1253) waarbij hij verwondingen aan beide benen opliep en de rest van zijn leven hinkte. Als gevolg van dit verlies werd in de Vrede van Brussel het graafschap Zeeland toegeëigend door de graven van Holland, hoewel Gwijde van Dampierre dit zou blijven bevechten.
Kruistochten
Hij nam in 1270, aan de zijde van de Franse koning Lodewijk IX, deel aan de Achtste Kruistocht naar Tunis. Gwijde van Namen, een zoon uit zijn tweede huwelijk, zou een belangrijke rol spelen in de Guldensporenslag.
Gwijde als graaf
Op 29 december 1278 deed zijn moeder Margaretha van Constantinopel in zijn voordeel afstand van het graafschap Vlaanderen, waarvan hij tot dan mederegent was. Gwijde was toen al 53 jaar oud.
Het grafelijk bestuur stond niet hoog aangeschreven bij de Vlamingen. Dat was te wijten aan de langdurige afwezigheid van Ferrand van Portugal die jarenlang in Frankrijk in gevangenschap verbleef, het onzekere bestuur van zijn echtgenote Johanna van Constantinopel en de jarenlange vete tussen het huis Dampierre en het huis van Avesnes. De Vlaamse steden (Gent, Ieper, Kortrijk) werden rijk dank zij de lakenindustrie. De graven moesten om hun hofhouding te bekostigen financieel steeds meer op hen beroep doen ten koste van grafelijke macht.
Bij de troonsbestijging van koning Filips IV de Schone in 1285, begonnen de moeilijkheden tussen Vlaanderen en Frankrijk. Gwijde van Dampierre zocht steun bij de Engelse koning Eduard I, zegde zijn feodale trouw aan de Franse koning op en sloot een militair verbond met Engeland (1297). De openlijke strijd tussen graaf Gwijde en koning Filips IV nam hierdoor een aanvang. Gwijde’s dochter Filippina (zie hierboven) werd door de Franse koning gevangengezet. Vlaanderen werd door de Franse koning bezet (januari ? mei 1300) en nadien zonder meer geannexeerd. Gwijde gaf zich met zijn oudste twee zonen, Robrecht III van Béthune en Willem van Crèvecoeur, gevangen. Deze gebeurtenissen waren mede oorzaak van de Brugse metten en de Guldensporenslag in 1302.
Gwijde van Dampierre overleed in gevangenschap te Compiègne. Hoewel hij liever naast zijn tweede echtgenote Isabella van Luxemburg in de Abdij van Beaulieu was begraven, werd hij door zijn kinderen begraven in de Abdij van Flines. Hij werd in Vlaanderen opgevolgd door zijn zoon Robrecht III van Béthune.
Heerlijkheid:
| graaf van Vlaanderen van 1278 tot 1305 en markgraaf van Namen van 1263 tot 1298. |
(1) trouwde, ongeveer 20 jaar oud, in 1246 met Mathildis van Bethune (van Dendermonde). Mathildis is overleden op donderdag 8 november 1263.
Notitie bij Mathildis: Zij was de dochter en erfgename van Robert VII van Bethune, heer van Bethune, van Dendermonde, van Richebourg en van Warneton, en van Elisabeth van Morialmez. Zij werd in 1246 de eerste echtgenote van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen
Ze werd evenals haar man in de Abdij van Flines begraven
Ze werd evenals haar man in de Abdij van Flines begraven
(2) trouwde, ongeveer 39 jaar oud, in 1265 met Isabella van LUXEMBURG, 17 of 18 jaar oud. Isabella is geboren in 1247. Isabella is overleden in 1298, 50 of 51 jaar oud.
Kinderen van Gwijde en Mathildis: Kinderen van Gwijde en Isabella:
1 Willem van Dendermonde, ook Willem Crèvecoeur genoemd Van Dampierre, geboren in 1248. Willem is overleden in 1311, 62 of 63 jaar oud.
2 Robrecht III de Leeuw van Vlaanderen van Bethune (van Dampierre), geboren in 1249. Volgt 259.
3 Jan van Vlaanderen Van Dampierre, geboren omstreeks 1250. Jan is overleden op zondag 14 oktober 1291, ongeveer 41 jaar oud.
Notitie bij Jan: Hij mag niet worden verward met zijn halfbroer Jan, die graaf van Namen werd onder de naam Jan I van Namen (1267-1330).
Hij was pas tien of elf jaar toen hij tot proost van Sint-Donaas werd verkozen; Hij had dit te danken aan gravin Margaretha van Constantinopel, zijn grootmoeder en aan zijn vader Gewijde III van Dampierre. Aangezien de kanunniken van het Sint-Donaaskapittel hun bestendig afwezige maar schraapzuchtige proost Filip van Savoye beu waren, stemden ze des te makkelijker met de grafelijke wens in.
Jan van Vlaanderen nam uiteraard niet op, maar ging verder studeren, onder meer aan de universiteit van Parijs waar hij tot licentiaat in het canoniek recht promoveerde. Hij werd ook proost van het Sint-Pieterskapittel van Rijsel. Als proost van het Sint-Donaaskapittel was hij meteen ook kanselier van Vlaanderen. In de oorkonden van Sint-Donaas komt hij een zeldzame keer voor in 1277 en in 1278.
Op 2 januari 1280 benoemde paus Nicolaas III hem tot bisschop van Metz. Jan heeft nooit veel interesse voor dat ambt getoond, maar kon de eraan verbonden rentes goed gebruiken om zich in Vlaanderen gronden te kopen. Hij kreeg tevens de toestemming van de paus om nog gedurende zeven jaar proost te blijven zowel van Sint-Donaas in Brugge als van Sint-Pieter in Rijsel. Op 31 oktober 1282 werd hij bevorderd tot prinsbisschop van Luik. Volgens bepaalde lijsten zou hij in 1282 ontslag hebben genomen en opgevolgd zijn door:
Willem van Avesnes, zoon van graaf Robert van Avesnes, in 1283
Willem van Castelaer, in 1283-1285
Het lijkt ook mogelijk dat hij de nog toegestane zeven jaar volledig uitdeed en pas in 1287 ontslag nam, jaar waarin Jan van Culant voorkomt in een oorkonde.
Jan van Vlaanderen was niet eens kandidaat geweest voor Luik maar had zijn benoeming te danken aan paus Martinus IV, die het moe was geworden te wachten tot het Luikse kathedraalkapittel had beslist tussen Bouchard d’Avesnes et Willem van Auvergne, kanunnik van dat kapittel. In 1285 raakte hij in onmin met de Luikse burgers omwille van de "fermeté", een belasting op het verbruik. Jan trok zich samen met zijn clerus 22 maanden terug in Hoei. Het was hertog Jan I van Brabant die bemiddelde tot de zaak op 7 augustus 1287 opgelost raakte met het sluiten van de zogenaamde klerkenvrede.
Eenmaal terug in Luik, verbond de prinsbisschop zich met hertog Jan I, toen deze laatste tegen graaf Reinoud I van Gelre ten strijde trok met het bezit van het hertogdom Limburg als inzet. Samen haalden ze in 1288 de zege tijdens de Slag bij Woeringen. Maar nog in hetzelfde jaar werd hij tijdens een jachtpartij overvallen, gevangengenomen, en pas vijf maanden later vrijgelaten na het betalen van een losgeld. Al die tijd had zijn vader Gwijde van Dampierre het prinsbisdom Luik voor hem beheerd.
Jan overleed op 14 oktober 1291 op zijn kasteel van Anhève nabij Namen, en werd begraven in de abdij van Flines bij Dowaai.
Hij was pas tien of elf jaar toen hij tot proost van Sint-Donaas werd verkozen; Hij had dit te danken aan gravin Margaretha van Constantinopel, zijn grootmoeder en aan zijn vader Gewijde III van Dampierre. Aangezien de kanunniken van het Sint-Donaaskapittel hun bestendig afwezige maar schraapzuchtige proost Filip van Savoye beu waren, stemden ze des te makkelijker met de grafelijke wens in.
Jan van Vlaanderen nam uiteraard niet op, maar ging verder studeren, onder meer aan de universiteit van Parijs waar hij tot licentiaat in het canoniek recht promoveerde. Hij werd ook proost van het Sint-Pieterskapittel van Rijsel. Als proost van het Sint-Donaaskapittel was hij meteen ook kanselier van Vlaanderen. In de oorkonden van Sint-Donaas komt hij een zeldzame keer voor in 1277 en in 1278.
Op 2 januari 1280 benoemde paus Nicolaas III hem tot bisschop van Metz. Jan heeft nooit veel interesse voor dat ambt getoond, maar kon de eraan verbonden rentes goed gebruiken om zich in Vlaanderen gronden te kopen. Hij kreeg tevens de toestemming van de paus om nog gedurende zeven jaar proost te blijven zowel van Sint-Donaas in Brugge als van Sint-Pieter in Rijsel. Op 31 oktober 1282 werd hij bevorderd tot prinsbisschop van Luik. Volgens bepaalde lijsten zou hij in 1282 ontslag hebben genomen en opgevolgd zijn door:
Willem van Avesnes, zoon van graaf Robert van Avesnes, in 1283
Willem van Castelaer, in 1283-1285
Het lijkt ook mogelijk dat hij de nog toegestane zeven jaar volledig uitdeed en pas in 1287 ontslag nam, jaar waarin Jan van Culant voorkomt in een oorkonde.
Jan van Vlaanderen was niet eens kandidaat geweest voor Luik maar had zijn benoeming te danken aan paus Martinus IV, die het moe was geworden te wachten tot het Luikse kathedraalkapittel had beslist tussen Bouchard d’Avesnes et Willem van Auvergne, kanunnik van dat kapittel. In 1285 raakte hij in onmin met de Luikse burgers omwille van de "fermeté", een belasting op het verbruik. Jan trok zich samen met zijn clerus 22 maanden terug in Hoei. Het was hertog Jan I van Brabant die bemiddelde tot de zaak op 7 augustus 1287 opgelost raakte met het sluiten van de zogenaamde klerkenvrede.
Eenmaal terug in Luik, verbond de prinsbisschop zich met hertog Jan I, toen deze laatste tegen graaf Reinoud I van Gelre ten strijde trok met het bezit van het hertogdom Limburg als inzet. Samen haalden ze in 1288 de zege tijdens de Slag bij Woeringen. Maar nog in hetzelfde jaar werd hij tijdens een jachtpartij overvallen, gevangengenomen, en pas vijf maanden later vrijgelaten na het betalen van een losgeld. Al die tijd had zijn vader Gwijde van Dampierre het prinsbisdom Luik voor hem beheerd.
Jan overleed op 14 oktober 1291 op zijn kasteel van Anhève nabij Namen, en werd begraven in de abdij van Flines bij Dowaai.
4 Margareta Van Dampierre, geboren omstreeks 1251. Volgt 260.
5 Boudewijn Van Dampierre, geboren omstreeks 1252. Boudewijn is overleden in 1296, ongeveer 44 jaar oud.
6 Maria Van Dampierre, geboren in 1253. Volgt 543.
7 Beatrijs Van Vlaanderen, geboren omstreeks 1253 in Brugge. Volgt 544.
8 Filips van Chieti, geboren in 1263. Filips is overleden in 1308, 44 of 45 jaar oud.
Notitie bij Filips: Hij leek voorbestemde voor een kerkelijke carrière en studeerde daartoe te Parijs; maar daar leerde hij Karel van Anjou kennen. Anjou, broer van koning Lodewijk IX van Frankrijk, had net de kroon van Napels verworven, en Filips trok in zijn dienst naar Zuid-Italië. Rond 1284 huwde hij daar met Mathilde (1254-1303), dochter van Rudolf van Courtenay - zelf een zoon van Robert van Courtenay - en erfgravin van Chieti en Loreto in de Italiaanse Abbruzzen. Ze overleed in 1301, en Filips hertrouwde met Pérenelle de Milly.
Hij genoot er van een vrij rijkelijk leven tot hem het nieuws van de Vlaamse overwinning in de Guldensporenslag bereikte. In 1303 verkreeg hij van Karel van Anjou de toestemming zijn familie te mogen bijstaan, maar moest daarvoor zijn graafschappen - die hij van Anjou in leen hield - weer afstaan. Na zijn aankomst in mei 1303 nam hij het regentschap over Vlaanderen - graaf Gwijde zat immers in Compiègne gevangen - over van zijn jongere broer Jan van Namen. Een van zijn eerste beleidsdaden was een poging tot het oprichten van Vlaamse bisdommen. De bisschoppen van Atrecht, Kamerijk en Doornik, onder wiens bevoegdheden Vlaanderen viel, bestookten het graafschap immers voortdurend met excommunicaties om het op de knieën te dwingen. Filips richtte daartoe een verzoekschrift aan paus Bonifatius VIII, heel goed wetend dat die overhoop lag met Filips IV van Frankrijk omwille van zijn bul Unam Sanctam, waarin nog maar eens het oppergezag van de pausen over de wereldlijke vorsten was beklemtoond. Bonifatius overleed echter nog voor hij deze kwestie had kunnen overdenken.
Toen koning Filips IV van Frankrijk wraak wilde nemen voor de smaad geleden bij de Guldensporenslag, kwam het op 18 augustus 1304 tot een treffen bij de Pevelenberg, waarbij Filips van Chieti de Vlaamse milities aanvoerde; de veldslag eindigde onbeslist en beide partijen beschouwden zich als de overwinnaar. Hij droeg in juli 1305 het regentschap over aan zijn oudste broer, de nieuwe graaf Robrecht III, en keerde naar Italië terug waar hij in november 1308 berooid overleed en te Napels werd begraven, een vrouw en drie jonge kinderen achterlatend.
Hij genoot er van een vrij rijkelijk leven tot hem het nieuws van de Vlaamse overwinning in de Guldensporenslag bereikte. In 1303 verkreeg hij van Karel van Anjou de toestemming zijn familie te mogen bijstaan, maar moest daarvoor zijn graafschappen - die hij van Anjou in leen hield - weer afstaan. Na zijn aankomst in mei 1303 nam hij het regentschap over Vlaanderen - graaf Gwijde zat immers in Compiègne gevangen - over van zijn jongere broer Jan van Namen. Een van zijn eerste beleidsdaden was een poging tot het oprichten van Vlaamse bisdommen. De bisschoppen van Atrecht, Kamerijk en Doornik, onder wiens bevoegdheden Vlaanderen viel, bestookten het graafschap immers voortdurend met excommunicaties om het op de knieën te dwingen. Filips richtte daartoe een verzoekschrift aan paus Bonifatius VIII, heel goed wetend dat die overhoop lag met Filips IV van Frankrijk omwille van zijn bul Unam Sanctam, waarin nog maar eens het oppergezag van de pausen over de wereldlijke vorsten was beklemtoond. Bonifatius overleed echter nog voor hij deze kwestie had kunnen overdenken.
Toen koning Filips IV van Frankrijk wraak wilde nemen voor de smaad geleden bij de Guldensporenslag, kwam het op 18 augustus 1304 tot een treffen bij de Pevelenberg, waarbij Filips van Chieti de Vlaamse milities aanvoerde; de veldslag eindigde onbeslist en beide partijen beschouwden zich als de overwinnaar. Hij droeg in juli 1305 het regentschap over aan zijn oudste broer, de nieuwe graaf Robrecht III, en keerde naar Italië terug waar hij in november 1308 berooid overleed en te Napels werd begraven, een vrouw en drie jonge kinderen achterlatend.
9 Jan I Van Namen, geboren in 1267. Volgt 546.
10 Margaretha Van Dampierre, geboren in 1272. Volgt 553.
11 Beatrix Van Dampierre, geboren in 1272. Volgt 556.
12 Isabella Van Dampierre, geboren in 1275. Volgt 557.
13 Filippina van Vlaanderen Van Dampierre, geboren in 1287. Filippina is overleden in 1306, 18 of 19 jaar oud.
Notitie bij Filippina: De Franse koning Filips IV leefde constant in conflict met de Engelse koning Eduard I. Gwijde zocht steun bij het Engelse vorstenhuis om de autonomie van Vlaanderen en zijn rijkdom die steunde op de invoer van Engelse wol te vrijwaren. In Lier werd in 1294 een huwelijksovereenkomst tussen Filippina en de zoon van de Engelse koning, de latere Eduard II ondertekend.
De Franse koning besloot dit huwelijk niet te laten doorgaan en nodigde de nietsvermoedende graaf en zijn dochter uit naar Corbeil-sur-Seine om afscheid te nemen van Filips vooraleer zij voorgoed naar Engeland zou vertrekken. Twee van Gwijdes zonen en een groot gevolg Vlaamse edelen werden door Filips en zijn echtgenote Johanna van Navarra met veel luister ontvangen. Toen Gwijde het huwelijk van zijn dochter aankondigde liet de Franse koning Gwijde en zijn dochter op 28 september 1294 gevangennemen.
Twee van Gwijdes zonen, waaronder Robrecht, slaagden erin hun vader, met de hulp van paus Bonifatius VIII, eind februari 1295 vrij te krijgen. Van Filippina hoorde men niets meer. Volgens de Vlamingen werd ze door vergiftiging in het Louvre omgebracht in 1306.
De Franse koning besloot dit huwelijk niet te laten doorgaan en nodigde de nietsvermoedende graaf en zijn dochter uit naar Corbeil-sur-Seine om afscheid te nemen van Filips vooraleer zij voorgoed naar Engeland zou vertrekken. Twee van Gwijdes zonen en een groot gevolg Vlaamse edelen werden door Filips en zijn echtgenote Johanna van Navarra met veel luister ontvangen. Toen Gwijde het huwelijk van zijn dochter aankondigde liet de Franse koning Gwijde en zijn dochter op 28 september 1294 gevangennemen.
Twee van Gwijdes zonen, waaronder Robrecht, slaagden erin hun vader, met de hulp van paus Bonifatius VIII, eind februari 1295 vrij te krijgen. Van Filippina hoorde men niets meer. Volgens de Vlamingen werd ze door vergiftiging in het Louvre omgebracht in 1306.
259 Robrecht III de Leeuw van Vlaanderen van Bethune (van Dampierre) is geboren in 1249, zoon van Gwijde III Van Dampierre (zie 258) en Mathildis van Bethune (van Dendermonde). Robrecht is overleden op vrijdag 17 september 1322 in Ieper, 72 of 73 jaar oud.
Robrecht:
Notitie bij Robrecht: Robrecht was de oudste zoon van Gwijde van Dampierre en diens eerste vrouw, Mathilda van Bethune. Hij huwde in 1265 met Blanca van Anjou, dochter van Karel van Anjou (die later koning van Napels en van Sicilië zou worden). Zij overleed reeds in 1269 en hun zoon Karel stierf op elfjarige leeftijd. Hij hertrouwde in 1272 met Yolande, gravin van Nevers en weduwe van Jan Tristan van Frankrijk, die hem vijf kinderen schonk, waaronder Lodewijk I van Nevers en Robrecht van Kassel.
Robrecht van Bethune verwierf militaire roem in Italië, toen hij aan de zijde van zijn schoonvader Karel van Anjou streed (1265–1268) tegen de laatste Hohenstaufens, Manfred en Konradin. Samen met zijn vader nam hij in 1270 deel aan de Achtste Kruistocht naar Tunis, onder de leiding van Lodewijk de Heilige. Na zijn terugkeer van de kruistocht, bleef hij, zowel op militair, politiek als bestuurlijk gebied, steeds een trouw medewerker van zijn vader in diens strijd tegen de pogingen van de Franse koning Filips de Schone om Vlaanderen weer bij het kroondomein te voegen.
Hoofdzakelijk onder zijn invloed verbrak Gwijde van Dampierre alle feodale banden met zijn leenheer op 20 januari 1297. Toen het verzet hopeloos bleek, liet Robrecht zich samen met zijn vader en zijn broer Willem van Crèvecœur gevangennemen en naar de Franse koning voeren in mei 1300. Kort daarvoor had hij in feite het bewind overgenomen van zijn vader. Hij werd opgesloten in het kasteel van Chinon. Zo nam hij dan ook geen deel aan de Guldensporenslag, in tegenstrijd met de romantische voorstelling van Hendrik Conscience in zijn roman De Leeuw van Vlaanderen.
Na de dood van Gwijde van Dampierre in gevangenschap mocht Robrecht naar zijn graafschap terugkeren in juli 1305. De uitvoering van het voor Vlaanderen zeer nadelige Verdrag van Athis-sur-Orge zou zijn stempel drukken op heel het bewind van graaf Robrecht. Aanvankelijk boekte hij wel enig succes bij zijn pogingen om zowel de steden als het platteland tot nakoming van de aangegane verplichtingen te bewegen. Vanaf april 1310 ging hij echter resoluut in het verzet, gesteund door de bevolking en zijn familieleden, en zo hield hij, zowel op diplomatiek als op militair vlak, stand tegen de Franse koning. Toen hij in 1319 naar Rijsel oprukte, weigerden de Gentenaars hem over de Leie te volgen. Mede onder druk van zijn kleinzoon Lodewijk II van Nevers gaf de vermoeide Robrecht de strijd op, en ging hij in april 1320 in Parijs leenhulde brengen aan de koning.
Maar zelfs na die datum zou hij nog de uitvoering van het Verdrag van Athis-sur-Orge en de daaropvolgende overeenkomsten saboteren. Robrecht van Bethune overleed in september 1322 en werd opgevolgd door zijn kleinzoon Lodewijk II van Nevers. Zijn zoon, Lodewijk I van Nevers, was immers net in juni al overleden.
Op zijn uitdrukkelijke wens werd hij in Vlaamse aarde begraven in de Sint-Maartenskathedraal in Ieper. Zijn lichaam mocht enkel naar de Abdij van Flines (nabij Dowaai) worden overgebracht als Rijsel en Dowaai weer bij het graafschap hoorden. In deze abdij werden ook zijn eerste vrouw en zijn vader begraven.
Status
In bepaalde Vlaamsgezinde kringen wordt Robrecht van Bethune, alias "de Leeuw van Vlaanderen", wegens zijn onenigheid met Frankrijk en de vertekende voorstelling door Hendrik Conscience, vaak gezien als een symbool voor de Vlaamse ontvoogding. In werkelijkheid sprak "de Leeuw van Vlaanderen" hoogstwaarschijnlijk niet eens het Vlaamse dialect. Toch speelde hij een belangrijke rol in het behoud van de zelfstandigheid van het graafschap in de tijd vóór en na zijn gevangenschap.
In 2005 was hij ook één van de kansmakers op de titel De Grootste Belg, maar haalde de uiteindelijke nominatielijst niet en strandde op nr. 73 van diegenen die net buiten de nominatielijst vielen
Robrecht van Bethune verwierf militaire roem in Italië, toen hij aan de zijde van zijn schoonvader Karel van Anjou streed (1265–1268) tegen de laatste Hohenstaufens, Manfred en Konradin. Samen met zijn vader nam hij in 1270 deel aan de Achtste Kruistocht naar Tunis, onder de leiding van Lodewijk de Heilige. Na zijn terugkeer van de kruistocht, bleef hij, zowel op militair, politiek als bestuurlijk gebied, steeds een trouw medewerker van zijn vader in diens strijd tegen de pogingen van de Franse koning Filips de Schone om Vlaanderen weer bij het kroondomein te voegen.
Hoofdzakelijk onder zijn invloed verbrak Gwijde van Dampierre alle feodale banden met zijn leenheer op 20 januari 1297. Toen het verzet hopeloos bleek, liet Robrecht zich samen met zijn vader en zijn broer Willem van Crèvecœur gevangennemen en naar de Franse koning voeren in mei 1300. Kort daarvoor had hij in feite het bewind overgenomen van zijn vader. Hij werd opgesloten in het kasteel van Chinon. Zo nam hij dan ook geen deel aan de Guldensporenslag, in tegenstrijd met de romantische voorstelling van Hendrik Conscience in zijn roman De Leeuw van Vlaanderen.
Na de dood van Gwijde van Dampierre in gevangenschap mocht Robrecht naar zijn graafschap terugkeren in juli 1305. De uitvoering van het voor Vlaanderen zeer nadelige Verdrag van Athis-sur-Orge zou zijn stempel drukken op heel het bewind van graaf Robrecht. Aanvankelijk boekte hij wel enig succes bij zijn pogingen om zowel de steden als het platteland tot nakoming van de aangegane verplichtingen te bewegen. Vanaf april 1310 ging hij echter resoluut in het verzet, gesteund door de bevolking en zijn familieleden, en zo hield hij, zowel op diplomatiek als op militair vlak, stand tegen de Franse koning. Toen hij in 1319 naar Rijsel oprukte, weigerden de Gentenaars hem over de Leie te volgen. Mede onder druk van zijn kleinzoon Lodewijk II van Nevers gaf de vermoeide Robrecht de strijd op, en ging hij in april 1320 in Parijs leenhulde brengen aan de koning.
Maar zelfs na die datum zou hij nog de uitvoering van het Verdrag van Athis-sur-Orge en de daaropvolgende overeenkomsten saboteren. Robrecht van Bethune overleed in september 1322 en werd opgevolgd door zijn kleinzoon Lodewijk II van Nevers. Zijn zoon, Lodewijk I van Nevers, was immers net in juni al overleden.
Op zijn uitdrukkelijke wens werd hij in Vlaamse aarde begraven in de Sint-Maartenskathedraal in Ieper. Zijn lichaam mocht enkel naar de Abdij van Flines (nabij Dowaai) worden overgebracht als Rijsel en Dowaai weer bij het graafschap hoorden. In deze abdij werden ook zijn eerste vrouw en zijn vader begraven.
Status
In bepaalde Vlaamsgezinde kringen wordt Robrecht van Bethune, alias "de Leeuw van Vlaanderen", wegens zijn onenigheid met Frankrijk en de vertekende voorstelling door Hendrik Conscience, vaak gezien als een symbool voor de Vlaamse ontvoogding. In werkelijkheid sprak "de Leeuw van Vlaanderen" hoogstwaarschijnlijk niet eens het Vlaamse dialect. Toch speelde hij een belangrijke rol in het behoud van de zelfstandigheid van het graafschap in de tijd vóór en na zijn gevangenschap.
In 2005 was hij ook één van de kansmakers op de titel De Grootste Belg, maar haalde de uiteindelijke nominatielijst niet en strandde op nr. 73 van diegenen die net buiten de nominatielijst vielen
Heerlijkheid:
| graaf van Vlaanderen van 1305 tot 1322 en graaf van Nevers van 1273 tot 1322 |
(1) trouwde, 15 of 16 jaar oud, in 1265 met Blanche van Anjou, 14 of 15 jaar oud.
Notitie bij het huwelijk van Robrecht en Blanche: Zij was een dochter van Karel van Anjou en Beatrix van Provence
Blanche stierf in 1269 en had één zoon gehad , Karel, die jong zou sterven. Volgens sommige bronnen werd hij vergiftigd door Yolande van Bourgondië, de tweede echtgenote van zijn vader.
Blanche is geboren in 1250. Blanche is overleden in 1269, 18 of 19 jaar oud. Blanche stierf in 1269 en had één zoon gehad , Karel, die jong zou sterven. Volgens sommige bronnen werd hij vergiftigd door Yolande van Bourgondië, de tweede echtgenote van zijn vader.
260 Margareta Van Dampierre is geboren omstreeks 1251, dochter van Gwijde III Van Dampierre (zie 258) en Mathildis van Bethune (van Dendermonde). Margareta is overleden op dinsdag 3 juli 1285, ongeveer 34 jaar oud.
Notitie bij Margareta: Margaretha van Dampierre (1251 - 3 juli 1285) was een dochter van Gwijde van Dampierre, graaf van Vlaanderen, en van Mathilda van Bethune. Zij werd in 1273 de tweede echtgenote van hertog Jan I van Brabant. Het paar kreeg volgende kinderen:
Godfried (-1283)
Jan II van Brabant (1275-1312)
Margaretha van Brabant (1276-1311), die in 1292 huwde met Hendrik VII van Luxemburg (-1313)
Maria, die in 1305 huwde met graaf Amadeus V van Savoye (1253-1323)
Margareta trouwde met Jan I van Brabant. Jan is geboren in 1253 in Brussel (Laken), zoon van Hendrik III van Brabant en Adelheid Van Bourgondi. Jan is overleden op maandag 3 mei 1294 in Bar-le-Duc (FR), 40 of 41 jaar oud. Jan is weduwnaar van Margareta CAPET (1255-1271). Godfried (-1283)
Jan II van Brabant (1275-1312)
Margaretha van Brabant (1276-1311), die in 1292 huwde met Hendrik VII van Luxemburg (-1313)
Maria, die in 1305 huwde met graaf Amadeus V van Savoye (1253-1323)
Notitie bij Jan: Jan I kwam in 1267 aan de macht in plaats van zijn oudere broer Hendrik die zelf bij het aanbreken van zijn meerderjarigheid mentaal onbekwaam was om zijn in 1261 overleden vader op te volgen. Hij was een bekwaam leider die het grondgebied van het hertogdom uitbreidde. Ook wist hij de zeggenschap te verwerven over het hertogdom Limburg. Dat bracht hem in conflict met de hertog Reinoud I van Gelre. In de slag bij Woeringen op 5 juni 1288 won Jan I en werd Limburg definitief aan hem toegewezen.
Behalve als een goed strateeg, een handig politicus en een bekwaam bestuurder is hij bekend gebleven als de dichter van enkele mooie minneliederen en als een man die van het leven wist te genieten. De naam van de allegorische bierkoning Cambrinus zou een verbastering zijn van Jan Primus (Jan I). Ook de hertog Jan uit het onofficiële volkslied van Noord-Brabant moet met Jan I worden geïdentificeerd.
Zijn belangstelling voor riddertoernooien werd hem in 1294 noodlottig. In dat jaar verongelukte hij in Frankrijk tijdens zijn deelname aan een toernooi.
Behalve als een goed strateeg, een handig politicus en een bekwaam bestuurder is hij bekend gebleven als de dichter van enkele mooie minneliederen en als een man die van het leven wist te genieten. De naam van de allegorische bierkoning Cambrinus zou een verbastering zijn van Jan Primus (Jan I). Ook de hertog Jan uit het onofficiële volkslied van Noord-Brabant moet met Jan I worden geïdentificeerd.
Zijn belangstelling voor riddertoernooien werd hem in 1294 noodlottig. In dat jaar verongelukte hij in Frankrijk tijdens zijn deelname aan een toernooi.
Heerlijkheid:
| Hertog Jan van Brabant en Lotharingen (1267-1294) en Limburg (1288-1294) |
261 Jan II ’de Vreedzame’ van Brabant is geboren op vrijdag 27 september 1275, zoon van Jan I van Brabant en Margareta Van Dampierre (zie 260). Jan is overleden op vrijdag 27 oktober 1312 in Tervuren, 37 jaar oud.
Jan trouwde met Margareta Van Engeland. Margareta is geboren op woensdag 11 september 1275 in Berkshire, dochter van Edward I Van Engeland en Eleonora Van Castili. Margareta is overleden in 1318 in Brussel, 42 of 43 jaar oud.
Notitie bij Jan: Jan II (?, 27 september 1275 - Tervuren, 27 oktober 1312), bijgenaamd de Vreedzame, was hertog van Brabant en Limburg van 1294 tot aan zijn dood, Hij was een zoon van Jan I en Margaretha van Dampierre. Hij trouwde op 30 juni 1290 met Margaretha van York (1275-1333), dochter van de Engelse koning Edward I. Uit de relatie met zijn maîtresse Elisabeth Cortygin werd een bastaardzoon Jan van Glymes geboren.
Op buitenlands vlak voerde hij in de rivaliteit tussen Frankrijk en Engeland een neutraliteitspolitiek zodat hij zowel de wolinvoer uit Engeland als de lakenuitvoer naar Frankrijk veiligstelde.
Op het binnenlandse vlak had hij af te rekenen met sociale onrust in de steden, waarbij hij het patriciaat steunde. In 1306 versloeg hij de opstandige Brusselse ambachtslieden. Op het einde van zijn leven moest hij, door de toenemende macht van de steden en de deplorabele toestand van de financiën, in het Charter van Kortenberg (27 september 1312) grote concessies doen aan de standen.
In 2005 was hij ook één van de kansmakers op de titel De Grootste Belg, maar haalde de uiteindelijke nominatielijst niet en strandde op nr. 381 van diegenen die net buiten de nominatielijst vielen.
Op buitenlands vlak voerde hij in de rivaliteit tussen Frankrijk en Engeland een neutraliteitspolitiek zodat hij zowel de wolinvoer uit Engeland als de lakenuitvoer naar Frankrijk veiligstelde.
Op het binnenlandse vlak had hij af te rekenen met sociale onrust in de steden, waarbij hij het patriciaat steunde. In 1306 versloeg hij de opstandige Brusselse ambachtslieden. Op het einde van zijn leven moest hij, door de toenemende macht van de steden en de deplorabele toestand van de financiën, in het Charter van Kortenberg (27 september 1312) grote concessies doen aan de standen.
In 2005 was hij ook één van de kansmakers op de titel De Grootste Belg, maar haalde de uiteindelijke nominatielijst niet en strandde op nr. 381 van diegenen die net buiten de nominatielijst vielen.
Heerlijkheid:
| Hertog van Brabant Lotharingen en Limburg (1294-1312) |
Kind van Jan en Margareta:
1 Jan III ’de triomfator’ van Brabant, geboren omstreeks donderdag 20 oktober 1300. Volgt 262.
262 Jan III ’de triomfator’ van Brabant is geboren omstreeks donderdag 20 oktober 1300, zoon van Jan II ’de Vreedzame’ van Brabant (zie 261) en Margareta Van Engeland. Jan is overleden op zaterdag 5 december 1355 in Brussel, ongeveer 55 jaar oud.
Jan:
Notitie bij Jan: Onder druk van de steden stond hij op 14 juli 1314 de Waalse Charters toe, waardoor het politieke en financiële bestuur nagenoeg volledig in handen van de steden kwam. Mede door zijn handig manoeuvreren werd de machtspositie van Brabant hierdoor zo groot, dat hij in 1332 en 1334 een heuse blokkade door een machtige coalitie van omringende vorstendommen met succes kon doorstaan. In 1336 werd hij medeheer van Mechelen, een Luikse enclave in Brabant. In de Honderdjarige Oorlog koos Jan III aanvankelijk de zijde van Engeland, om de wolinvoer in zijn hertogdom veilig te stellen, maar vanaf 1345 begon hij naar Frankrijk over te hellen. In 1347 deed hij in Limburg troonsafstand ten voordele van zijn zoon Hendrik. Deze overleed echter twee jaar later, waarna Jan opnieuw hertog van Limburg werd.
Zijn binnenlands beleid werd gekenmerkt door de uitbouw en de versteviging van het machtsapparaat en door de dominante rol van de steden. Wegens het voortijdige overlijden van zijn beide zonen Hendrik (? 1349) en Godfried (? 1352) werd Jan III na zijn dood opgevolgd door zijn oudste dochter Johanna. De betwisting van deze erfregeling door Vlaanderen en Gelre leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
Jan III ligt begraven in de Abdij van Villers.
Zijn binnenlands beleid werd gekenmerkt door de uitbouw en de versteviging van het machtsapparaat en door de dominante rol van de steden. Wegens het voortijdige overlijden van zijn beide zonen Hendrik (? 1349) en Godfried (? 1352) werd Jan III na zijn dood opgevolgd door zijn oudste dochter Johanna. De betwisting van deze erfregeling door Vlaanderen en Gelre leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
Jan III ligt begraven in de Abdij van Villers.
Heerlijkheid:
| Hertog van Brabant Lotharingen en Limburg (1312) |
(1) trouwde, ongeveer 13 jaar oud, op vrijdag 5 juli 1314 met Maria d’Evreux, 10 of 11 jaar oud. Maria is geboren in 1303, dochter van Lodewijk d’Evreux en Margaretha van Artois. Maria is overleden in 1335, 31 of 32 jaar oud.
(2) begon een relatie, minstens 35 jaar oud, na 1335 met Irmgard van Vene. Irmgard is overleden.
Notitie bij Irmgard: Jarenlang een relatie met Jan III maar een huwelijk was onmogelijk door haar lagere afkomst
263 Margareta van Brabant, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 262) en Maria d’Evreux. Margareta is overleden. Margareta trouwde met Lodewijk VAN MALE. Lodewijk is geboren op donderdag 29 november 1330 in Male. Lodewijk is overleden op zaterdag 30 januari 1384 in Sint-Omaars, 53 jaar oud.
Notitie bij Lodewijk: Lodewijk van Male (kasteel van Male, bij Brugge, 29 november 1330 – Sint-Omaars, 30 januari 1384), zoon en opvolger van Lodewijk II van Nevers, uit het Huis Dampierre, en van Margaretha van Frankrijk, was graaf van Vlaanderen (van 1346 tot aan zijn dood), van Nevers en Rethel.
Na de Slag bij Crécy (26 augustus 1346), waarin hij ernstige verwondingen opliep, verbleef hij tot november 1346 op het kasteel van de hertog van Brabant te Tervuren. De weversgilden, die in de Vlaamse steden de feitelijke macht in handen hadden, dwongen hem ertoe de Engelse koning Eduard III als suzerein te erkennen en zich te verloven met diens dochter Isabella. Dat gebeurde te Sint-Winoksbergen (Bergues) in maart 1347.
Op aanraden van de Franse koning en met de steun van de paus en van hertog Jan III van Brabant verbrak Lodewijk zijn verloving en vluchtte in april 1347 naar Frankrijk. Reeds op 1 juli 1347 had te Tervuren zijn verloving plaats met Margaretha, dochter van Jan III van Brabant, met wie hij kort daarna in het huwelijk trad te Vilvoorde.
Brabantse Successieoorlog
Onder het voorwendsel dat zijn schoonvader Jan III de Brabantse successie geregeld had zonder zijn goedkeuring, viel hij zijn zwager hertog Wenceslas (echtgenoot van zijn schoonzuster Johanna) aan en versloeg hem te Scheut (17 augustus 1356), de Brabantse Successieoorlog. Als gevolg van deze overwinning nam hij de steden Mechelen, Antwerpen, Leuven en Brussel in. Bij de Vrede van Aat (3 juni 1357) verwierf hij ook wettelijk de heerlijkheid Mechelen en de stad Antwerpen. Hij eigende zich door de wapenfeiten van 1356 ook de titel van hertog van Brabant toe, doch werd niet erkend in Brabant.
Nadat zijn dochter Margaretha in 1361 weduwe was geworden, huwelijkte hij haar in 1369 voor de tweede maal uit, en wel aan Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, een jongere broer van de Franse koning Karel V. Lodewijk kreeg de beloning die hij gevraagd had: de terugkeer naar Vlaanderen van de kasselrijen Rijsel, Dowaai en Orchies, die in 1312 bij het Verdrag van Pontoise aan Frankrijk waren afgestaan. In 1382, bij het overlijden van zijn moeder, vielen hem bovendien ook Artesië (Artois) en Franche-Comté ten deel en wordt hij graaf van Bourgondië.
Gentse opstand
Toen in 1379 de Gentse opstand uitbrak, werd Lodewijk in het defensief gedrongen. Zijn aanhangers in Brugge werden verslagen door Filips van Artevelde, in de Slag op het Beverhoutsveld (3 mei 1382). Hij riep de hulp in van Filips de Stoute en de Franse koning en kon aldus de overwinning van Westrozebeke behalen (27 nov. 1382).
Lodewijks beleid kan men als Realpolitik typeren. Het doel van zijn binnenlandse politiek was te voorkomen dat een machtige coalitie tegen hem zou tot stand komen. Zijn buitenlandse politiek werd eveneens bepaald door het voordeel dat hij uit bestaande constellaties kon halen. Hij nam niet deel aan de Honderdjarige Oorlog en wist daardoor steeds in de gunst van Engeland te blijven. Als graaf van Vlaanderen omringde Lodewijk van Male zich met Vlaamse raadsheren, meestal juristen. In de instellingen die hij oprichtte of moderniseerde, onder meer de Audiëntie, wisten deze raadsheren uiterst behendig en zonder veel tegenstand de steden en de mindere wetten aan het grafelijk gezag te onderwerpen. Op deze wijze legde Lodewijk van Male de basis voor de centraliserende politiek van de Bourgondische hertogen.
Hij was de laatste autonome graaf van Vlaanderen: zijn dochter en erfgename Margaretha van Male bracht door haar huwelijk met Filips de Stoute het graafschap Vlaanderen onder de feitelijke macht van de Bourgondische hertogen.
Na de Slag bij Crécy (26 augustus 1346), waarin hij ernstige verwondingen opliep, verbleef hij tot november 1346 op het kasteel van de hertog van Brabant te Tervuren. De weversgilden, die in de Vlaamse steden de feitelijke macht in handen hadden, dwongen hem ertoe de Engelse koning Eduard III als suzerein te erkennen en zich te verloven met diens dochter Isabella. Dat gebeurde te Sint-Winoksbergen (Bergues) in maart 1347.
Op aanraden van de Franse koning en met de steun van de paus en van hertog Jan III van Brabant verbrak Lodewijk zijn verloving en vluchtte in april 1347 naar Frankrijk. Reeds op 1 juli 1347 had te Tervuren zijn verloving plaats met Margaretha, dochter van Jan III van Brabant, met wie hij kort daarna in het huwelijk trad te Vilvoorde.
Brabantse Successieoorlog
Onder het voorwendsel dat zijn schoonvader Jan III de Brabantse successie geregeld had zonder zijn goedkeuring, viel hij zijn zwager hertog Wenceslas (echtgenoot van zijn schoonzuster Johanna) aan en versloeg hem te Scheut (17 augustus 1356), de Brabantse Successieoorlog. Als gevolg van deze overwinning nam hij de steden Mechelen, Antwerpen, Leuven en Brussel in. Bij de Vrede van Aat (3 juni 1357) verwierf hij ook wettelijk de heerlijkheid Mechelen en de stad Antwerpen. Hij eigende zich door de wapenfeiten van 1356 ook de titel van hertog van Brabant toe, doch werd niet erkend in Brabant.
Nadat zijn dochter Margaretha in 1361 weduwe was geworden, huwelijkte hij haar in 1369 voor de tweede maal uit, en wel aan Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, een jongere broer van de Franse koning Karel V. Lodewijk kreeg de beloning die hij gevraagd had: de terugkeer naar Vlaanderen van de kasselrijen Rijsel, Dowaai en Orchies, die in 1312 bij het Verdrag van Pontoise aan Frankrijk waren afgestaan. In 1382, bij het overlijden van zijn moeder, vielen hem bovendien ook Artesië (Artois) en Franche-Comté ten deel en wordt hij graaf van Bourgondië.
Gentse opstand
Toen in 1379 de Gentse opstand uitbrak, werd Lodewijk in het defensief gedrongen. Zijn aanhangers in Brugge werden verslagen door Filips van Artevelde, in de Slag op het Beverhoutsveld (3 mei 1382). Hij riep de hulp in van Filips de Stoute en de Franse koning en kon aldus de overwinning van Westrozebeke behalen (27 nov. 1382).
Lodewijks beleid kan men als Realpolitik typeren. Het doel van zijn binnenlandse politiek was te voorkomen dat een machtige coalitie tegen hem zou tot stand komen. Zijn buitenlandse politiek werd eveneens bepaald door het voordeel dat hij uit bestaande constellaties kon halen. Hij nam niet deel aan de Honderdjarige Oorlog en wist daardoor steeds in de gunst van Engeland te blijven. Als graaf van Vlaanderen omringde Lodewijk van Male zich met Vlaamse raadsheren, meestal juristen. In de instellingen die hij oprichtte of moderniseerde, onder meer de Audiëntie, wisten deze raadsheren uiterst behendig en zonder veel tegenstand de steden en de mindere wetten aan het grafelijk gezag te onderwerpen. Op deze wijze legde Lodewijk van Male de basis voor de centraliserende politiek van de Bourgondische hertogen.
Hij was de laatste autonome graaf van Vlaanderen: zijn dochter en erfgename Margaretha van Male bracht door haar huwelijk met Filips de Stoute het graafschap Vlaanderen onder de feitelijke macht van de Bourgondische hertogen.
Kind van Margareta en Lodewijk:
1 Margareta VAN MALE, gedoopt op dinsdag 13 april 1350. Volgt 264.
264 Margareta VAN MALE, dochter van Lodewijk VAN MALE en Margareta van Brabant (zie 263). Zij is gedoopt op dinsdag 13 april 1350. Margareta is overleden omstreeks woensdag 18 maart 1405 in Atrecht, ongeveer 54 jaar oud.
Margareta trouwde met Filips II de Stoute van Bourgondië. Zie 174 voor persoonsgegevens van Filips.
Notitie bij Margareta: Ze was de enige dochter en erfgename van Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen, en Margaretha van Brabant. Door haar huwelijk met Filips de Stoute werd ze de stammoeder van de (tweede) hertogelijke Valois-dynastie van Bourgondië en op die manier ook van de dynastie der Spaanse en Oostenrijkse Habsburgers.
Ze was herhaaldelijk de speelbal van de huwelijkspolitiek van haar ouders en familieleden. In 1356 - ze was toen 6 jaar - huwelijkte haar vader haar uit aan de tienjarige Filips van Rouvres, hertog van Bourgondië en graaf van Artesië en de Franche-Comté. Na diens vroegtijdige dood (21 november 1361) kwam graaf Lodewijk van Male in 1364 tot een overeenkomst met koning Eduard III van Engeland, dat zijn dochter Margaretha zou huwen met diens vijfde zoon, Edmond, graaf van Cambridge. Deze huwelijksplannen wekten echter wantrouwen bij de hertog van Brabant, de graaf van Henegouwen en vooral bij de koning van Frankrijk. Op aandringen van deze laatste uitte paus Urbanus V zijn bezwaren tegen deze verbintenis, wegens bloedverwantschap (in de vierde graad). Lodewijk van Male en zijn moeder, Margaretha van Frankrijk, wisten vervolgens een verbintenis tot stand te brengen met Filips de Stoute, hertog van Bourgondië en jongere broer van de Franse koning Karel V. Na lang aarzelen stemde de koning toe in de voorwaarden. Het huwelijk werd te Gent gesloten op 19 juni 1369.
Dat er aan de grootse ’Bourgondische’ feestelijkheden een stevig prijskaartje hing, kon Filips niet deren: via zijn echtgenote was hij nu erfgenaam van het graafschap Vlaanderen, in die dagen het meest welvarende gebied in Europa, en als zodanig was hij de machtigste vorst van de christenheid. Zelfs schoonvader Lodewijk keek met welbehagen toe: de transactie had zijn schatkist tenslotte honderdduizend ponden zwaarder gemaakt.
In 1396 kreeg Margaretha van haar hoogbejaarde tante Johanna van Brabant het hertogdom Brabant toegewezen. De bezorgde Staten van Brabant konden met deze overeenkomst aanvankelijk geen genoegen nemen, maar moesten uiteindelijk wel aanvaarden dat haar tweede zoon Antoon van Bourgondië als opvolger van hertogin Johanna werd aangesteld. Toen Margaretha in 1405 overleed volgde haar oudste zoon Jan zonder Vrees haar op als graaf van Vlaanderen.
Margaretha van Male bezat niet de gave van de schoonheid, maar haar echtgenoot hield van haar en koesterde haar met geschenkjes, juwelen en bosjes bloemen (margrieten). Hun ineengestrengelde initialen "P & M" liet hij ter versiering overal aanbrengen. De hooghartige Margaretha vervulde herhaaldelijk politieke opdrachten voor haar echtgenoot.
Ze was herhaaldelijk de speelbal van de huwelijkspolitiek van haar ouders en familieleden. In 1356 - ze was toen 6 jaar - huwelijkte haar vader haar uit aan de tienjarige Filips van Rouvres, hertog van Bourgondië en graaf van Artesië en de Franche-Comté. Na diens vroegtijdige dood (21 november 1361) kwam graaf Lodewijk van Male in 1364 tot een overeenkomst met koning Eduard III van Engeland, dat zijn dochter Margaretha zou huwen met diens vijfde zoon, Edmond, graaf van Cambridge. Deze huwelijksplannen wekten echter wantrouwen bij de hertog van Brabant, de graaf van Henegouwen en vooral bij de koning van Frankrijk. Op aandringen van deze laatste uitte paus Urbanus V zijn bezwaren tegen deze verbintenis, wegens bloedverwantschap (in de vierde graad). Lodewijk van Male en zijn moeder, Margaretha van Frankrijk, wisten vervolgens een verbintenis tot stand te brengen met Filips de Stoute, hertog van Bourgondië en jongere broer van de Franse koning Karel V. Na lang aarzelen stemde de koning toe in de voorwaarden. Het huwelijk werd te Gent gesloten op 19 juni 1369.
Dat er aan de grootse ’Bourgondische’ feestelijkheden een stevig prijskaartje hing, kon Filips niet deren: via zijn echtgenote was hij nu erfgenaam van het graafschap Vlaanderen, in die dagen het meest welvarende gebied in Europa, en als zodanig was hij de machtigste vorst van de christenheid. Zelfs schoonvader Lodewijk keek met welbehagen toe: de transactie had zijn schatkist tenslotte honderdduizend ponden zwaarder gemaakt.
In 1396 kreeg Margaretha van haar hoogbejaarde tante Johanna van Brabant het hertogdom Brabant toegewezen. De bezorgde Staten van Brabant konden met deze overeenkomst aanvankelijk geen genoegen nemen, maar moesten uiteindelijk wel aanvaarden dat haar tweede zoon Antoon van Bourgondië als opvolger van hertogin Johanna werd aangesteld. Toen Margaretha in 1405 overleed volgde haar oudste zoon Jan zonder Vrees haar op als graaf van Vlaanderen.
Margaretha van Male bezat niet de gave van de schoonheid, maar haar echtgenoot hield van haar en koesterde haar met geschenkjes, juwelen en bosjes bloemen (margrieten). Hun ineengestrengelde initialen "P & M" liet hij ter versiering overal aanbrengen. De hooghartige Margaretha vervulde herhaaldelijk politieke opdrachten voor haar echtgenoot.
Heerlijkheid:
| hertogin van Bourgondië (1357-1361, 1369-1405), gravin van Vlaanderen, Nevers, Rethel en Artesië (1384-1405) en hertogin van Brabant en Limburg (1404-1405). |
Kinderen van Margareta en Filips: zie 174.
265 Catharina van der Achtere, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 262) en Irmgard van Vene. Catharina is overleden. Catharina trouwde met Gillis VAN DER EYCKEN. Gillis is overleden.
266 Joanna van Brabant is geboren op donderdag 24 juni 1322 in Brussel, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 262) en Maria d’Evreux. Joanna is overleden op woensdag 1 september 1406, 84 jaar oud.
Notitie bij Joanna: was hertogin van Brabant en Limburg van 1355 tot aan haar dood. Zij was de oudste dochter van Jan III van Brabant, en was twee maal gehuwd. In 1336 huwde zij met Willem IV, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen, aan wie zij reeds van bij haar geboorte uitgehuwelijkt was. Na het overlijden (1345) van haar eerste gemaal hertrouwde zij in 1354 met Wenceslaus I van Luxemburg.
Omdat haar vader bij zijn overlijden in 1355 geen mannelijke erfgenamen meer achterliet, volgde zij hem in Brabant en Limburg op en moest bij die gelegenheid de Blijde Inkomst verlenen, omdat de steden garanties eisten voor het respecteren van hun privileges. Zo werd onder andere vastgesteld dat alleen Brabanders zelf hoge bestuursposten mochten uitvoeren en men voerde het instemmingsrecht in. De erfopvolging werd echter betwist door haar zwagers Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen, en Reinoud III van Gelre, hertog van Gelre, en deze ’familieruzie’ leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
De financiële nasleep van de Successieoorlog lokte ontevredenheid en beroering uit in de steden, vooral te Leuven. Een Brabantse nederlaag tegen Gulik te Baesweiler op 22 augustus 1371, waarbij haar echtgenoot Wenceslaus werd gevangengenomen, gooide nog meer olie op het vuur en veroorzaakte nieuwe binnenlandse moeilijkheden. Toen Wenceslaus tot overmaat van ramp in 1383 overleed, helde Johanna meer en meer over naar haar neef Filips de Stoute, hertog van Bourgondië.
In de Slag bij Niftrik (30 juli 1388) wisten driehonderd Gelderse ruiters, versterkt met vierhonderd haastig bewapende burgers van Nijmegen, een Brabants invasieleger van 10.000 man te verslaan.
Filips de Stoute liet in 1390 zijn vrouw Margaretha van Male (dochter van Johanna’s jongere zus) als haar erfgenaam erkennen, maar slaagde er pas in 1404 in om zijn tweede zoon Antoon van Bourgondië als ruwaard in Brabant te doen aanvaarden. In 1399 verleende Johanna Oss stadsrechten.
Joanna: Omdat haar vader bij zijn overlijden in 1355 geen mannelijke erfgenamen meer achterliet, volgde zij hem in Brabant en Limburg op en moest bij die gelegenheid de Blijde Inkomst verlenen, omdat de steden garanties eisten voor het respecteren van hun privileges. Zo werd onder andere vastgesteld dat alleen Brabanders zelf hoge bestuursposten mochten uitvoeren en men voerde het instemmingsrecht in. De erfopvolging werd echter betwist door haar zwagers Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen, en Reinoud III van Gelre, hertog van Gelre, en deze ’familieruzie’ leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
De financiële nasleep van de Successieoorlog lokte ontevredenheid en beroering uit in de steden, vooral te Leuven. Een Brabantse nederlaag tegen Gulik te Baesweiler op 22 augustus 1371, waarbij haar echtgenoot Wenceslaus werd gevangengenomen, gooide nog meer olie op het vuur en veroorzaakte nieuwe binnenlandse moeilijkheden. Toen Wenceslaus tot overmaat van ramp in 1383 overleed, helde Johanna meer en meer over naar haar neef Filips de Stoute, hertog van Bourgondië.
In de Slag bij Niftrik (30 juli 1388) wisten driehonderd Gelderse ruiters, versterkt met vierhonderd haastig bewapende burgers van Nijmegen, een Brabants invasieleger van 10.000 man te verslaan.
Filips de Stoute liet in 1390 zijn vrouw Margaretha van Male (dochter van Johanna’s jongere zus) als haar erfgenaam erkennen, maar slaagde er pas in 1404 in om zijn tweede zoon Antoon van Bourgondië als ruwaard in Brabant te doen aanvaarden. In 1399 verleende Johanna Oss stadsrechten.
(1) trouwde, 13 of 14 jaar oud, in 1336 met Willem IV Van Holland.
Notitie bij het huwelijk van Joanna en Willem: Op zeer jonge leeftijd reeds uitgehuwelijkt aan Willem IV van Holland
Willem is een zoon van Willem III Van Holland en Johanna van Valois. Willem is overleden in 1345. Notitie bij Willem: Veel is er niet over hem bekend. Hij staat bekend als Willem de Stoute (Le conte fou) en moet een moedige ridder geweest zijn. Hij hield er een dure levensstijl op na, vooral door zijn vele veldtochten, voortkomend uit het ridderideaal. Hij sloot een verbond met zijn zwager Eduard III van Engeland, die daarop ten strijd trok tegen Frankrijk, wat uit zou groeien tot de Honderdjarige Oorlog. Ondanks aandringen van keizer Lodewijk IV trok Willem echter niet op tegen Frankrijk. Eduard trok hierop plunderend door Henegouwen, waarna Willem zich aansloot bij Filips VI van Frankrijk. Dit verbond duurde echter ook niet lang, en Willem had zich al weer aangesloten bij Eduard, nadat de Engelsen de Franse vloot vernietigden in de Slag bij Sluis in 1340.
Driemaal nam Willem deel aan de kruistochten van de Duitse Orde tegen de heidense Litouwers en Pruisen, zogeheten Pruisentochten, en eenmaal reisde hij naar het Heilige Land. Om dit te kunnen financieren, gaf hij veel privileges weg en nam vertegenwoordigers van de steden op in de Raad van Hillegom. De steden groeiden in deze periode uit tot belangrijke machtsfactor. Hij verleende op 7 juni 1340 stadsrechten aan Rotterdam.
Hij had veel invloed op de aanstelling van Jan van Arkel als bisschop van Utrecht. Deze keerde zich echter tegen hem, zodat Willem in 1345 het beleg sloeg voor Utrecht dat na acht weken instemde met een bestand waarbij de positie van de graaf erkend werd.
Van zijn dood tijdens de Slag bij Warns op 26 september 1345 is wel veel bekend. Samen met zijn oom, Jan van Beaumont, graaf van Soissons, trok hij op naar Friesland, en wel naar Stavoren om daar bij het Sint Odulphusklooster een sterke vesting te maken. Geharnast, maar zonder paarden, trokken ze brandschattend op. De plaatselijke bevolking had echter een hinderlaag voorbereid en in het moerassige landschap werden de Hollanders verpletterend verslagen. Ook Willem verloor hier zijn leven.
Willem had bij zijn dood geen kinderen en werd opgevolgd door zijn zuster Margaretha van Beieren, de vrouw van de Duitse Keizer Lodewijk. De heerschappij van Margaretha leidde tot de Hoekse en Kabeljauwse twisten.
Driemaal nam Willem deel aan de kruistochten van de Duitse Orde tegen de heidense Litouwers en Pruisen, zogeheten Pruisentochten, en eenmaal reisde hij naar het Heilige Land. Om dit te kunnen financieren, gaf hij veel privileges weg en nam vertegenwoordigers van de steden op in de Raad van Hillegom. De steden groeiden in deze periode uit tot belangrijke machtsfactor. Hij verleende op 7 juni 1340 stadsrechten aan Rotterdam.
Hij had veel invloed op de aanstelling van Jan van Arkel als bisschop van Utrecht. Deze keerde zich echter tegen hem, zodat Willem in 1345 het beleg sloeg voor Utrecht dat na acht weken instemde met een bestand waarbij de positie van de graaf erkend werd.
Van zijn dood tijdens de Slag bij Warns op 26 september 1345 is wel veel bekend. Samen met zijn oom, Jan van Beaumont, graaf van Soissons, trok hij op naar Friesland, en wel naar Stavoren om daar bij het Sint Odulphusklooster een sterke vesting te maken. Geharnast, maar zonder paarden, trokken ze brandschattend op. De plaatselijke bevolking had echter een hinderlaag voorbereid en in het moerassige landschap werden de Hollanders verpletterend verslagen. Ook Willem verloor hier zijn leven.
Willem had bij zijn dood geen kinderen en werd opgevolgd door zijn zuster Margaretha van Beieren, de vrouw van de Duitse Keizer Lodewijk. De heerschappij van Margaretha leidde tot de Hoekse en Kabeljauwse twisten.
Heerlijkheid:
| Graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen |
(2) trouwde, 31 of 32 jaar oud, in 1354 met Wenceslaus van LUXEMBURG, 16 of 17 jaar oud. Zie 235 voor persoonsgegevens van Wenceslaus.
267 Maria van Brabant is geboren in 1325, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 262) en Maria d’Evreux. Maria is overleden in 1399, 73 of 74 jaar oud. Maria trouwde, 21 of 22 jaar oud, in 1347 met Reynoud III van Gelre. Reynoud is overleden.
268 Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) is geboren omstreeks 1326 in Tervuren, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 262) en Irmgard van Vene. Johanna is overleden in 1411, ongeveer 85 jaar oud.
Johanna trouwde met Costijn Van Ranst. Costijn is geboren omstreeks 1324 in Noord Braband, zoon van Wouter Van Ranst en Elisabeth van Bouchout. Costijn is overleden na 1403, minstens 79 jaar oud.
Heerlijkheid:
| Dame de Houtin-le-Val |
Notitie bij Costijn: Costijn van Ranst, ridder, volgt zijn vader (†1350/1) op in het leen Ter Strypen n Ranst, vervolgens zijn broer Jan († 1385) als heer van Cantecroy, Rekkem, Hove, Bouchout, Vremde en Milleghem, verkrijgt van hertogin Johanna va Brabant (tegen afstand van Bouchout en Hove) de steeds aan elkaar verbonden heerlijkheden Mortsel en Edegem 2.4.1387, kastelein van Vilvoorde, raad en keukenmeester van de hertog van Brabant
Heerlijkheid:
| Heer van Cantecroy, Rekkem, Hove, Bouchout, Vremde en Millleghem, Chatelain de Vilvoorde |
269 Daniel Van Ranst, zoon van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 268). Daniel is overleden. Daniel trouwde met Catherina ’s Papen. Catherina is overleden.
270 Jan IV de Cantecroy Van Ranst, zoon van Daniel Van Ranst (zie 269) en Catherina ’s Papen. Jan is overleden.
Notitie bij Jan: De geschiedenis van dit adellijk geslacht loopt samen met de geschiedenis van het kasteel Cantecroy. Wouter Berthout IV erfde van zijn vader Wouter III de heerlijkheid Cantecroy en nam de naam van Ranst aan. Zijn zoon, Jan I van Ranst, breidde in 1382 het machtsgebied der heren van Cantecroy uit over Mortsel, Edegem, Boechout, Hove, Vremde en Millegem (Ranst). Hij werd opgevolgd door zijn broer Costen, een der machtigste leenmannen van Brabant. Costen en zijn echtgenote, Joanna van Brabant, werden in hun grafkelder in de Sint-Benedictuskerk begraven.
Na hem volgde in het begin van de 15de eeuw zijn oudste zoon Jan II als heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Hauthain-le-Val, ter Stijpen, Luithagen enz. en in 1443 diens zoon Jan III. Wanneer Jan III in 1476 echter kinderloos overleed, deden niet minder dan acht erfgenamen hun rechten op de rijke nalatenschap van ridder Jan van Ranst gelden.
Twee heren zullen zich tegelijkertijd heer van Cantecroy heten: Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst. Jan IV, bijgenaamd de Machtige, werd van 1435 tot 1477 zesmaal binnenburgemeester en evenveel keer buitenburgemeester van Antwerpen. Onder het bewind van keizer Maximiliaan van Oostenrijk werd hij in 1480 tot markgraaf van het land van Rijen benoemd en later tot zijn geheim kamerheer. In 1494 liet hij in de Luithagen een kapel bouwen toegewijd aan de heilige Anna. Later zou deze kapel uitgroeien tot het klooster van Sint-Annendael. Hij werd er, na zijn dood in 1503, begraven. Ook zijn tweede echtgenote, Agnes van Heysvelt, overleden in 1498, vond er haar laatste rustplaats. Jan IV werd opgevolgd door zijn neef Jan V en vervolgens door diens dochter Joanna van Ranst.
Zij verkocht in 1548 haar aandeel in het goed aan Hendrik de Pontaillier, die reeds gedeeltelijk bezitter was van Cantecroy. Hiermee kwam een einde aan het geslacht Van Ranst’ als heren van Cantecroy, Mortsel, Ede- gem enz. Na het overlijden in 1505 van Hendrik van Ranst, erfde zijn dochter Hendrika zijn deel van Cantecroy. Wanneer zij in 1526 kinderloos overleed, vervielen haar goederen aan haar zuster Adriana, gehuwd met ridder Jan van Hoorn. Ook Hendrika werd in de kapel van het klooster van Sint-Annendael begraven.
Het wapenschild van de van Ransten was: van zilver, drie palen van keel, een vrijkwartier van sabel beladen met een leeuw van goud.
bron: erfgoed Mortsel
Jan: Na hem volgde in het begin van de 15de eeuw zijn oudste zoon Jan II als heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Hauthain-le-Val, ter Stijpen, Luithagen enz. en in 1443 diens zoon Jan III. Wanneer Jan III in 1476 echter kinderloos overleed, deden niet minder dan acht erfgenamen hun rechten op de rijke nalatenschap van ridder Jan van Ranst gelden.
Twee heren zullen zich tegelijkertijd heer van Cantecroy heten: Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst. Jan IV, bijgenaamd de Machtige, werd van 1435 tot 1477 zesmaal binnenburgemeester en evenveel keer buitenburgemeester van Antwerpen. Onder het bewind van keizer Maximiliaan van Oostenrijk werd hij in 1480 tot markgraaf van het land van Rijen benoemd en later tot zijn geheim kamerheer. In 1494 liet hij in de Luithagen een kapel bouwen toegewijd aan de heilige Anna. Later zou deze kapel uitgroeien tot het klooster van Sint-Annendael. Hij werd er, na zijn dood in 1503, begraven. Ook zijn tweede echtgenote, Agnes van Heysvelt, overleden in 1498, vond er haar laatste rustplaats. Jan IV werd opgevolgd door zijn neef Jan V en vervolgens door diens dochter Joanna van Ranst.
Zij verkocht in 1548 haar aandeel in het goed aan Hendrik de Pontaillier, die reeds gedeeltelijk bezitter was van Cantecroy. Hiermee kwam een einde aan het geslacht Van Ranst’ als heren van Cantecroy, Mortsel, Ede- gem enz. Na het overlijden in 1505 van Hendrik van Ranst, erfde zijn dochter Hendrika zijn deel van Cantecroy. Wanneer zij in 1526 kinderloos overleed, vervielen haar goederen aan haar zuster Adriana, gehuwd met ridder Jan van Hoorn. Ook Hendrika werd in de kapel van het klooster van Sint-Annendael begraven.
Het wapenschild van de van Ransten was: van zilver, drie palen van keel, een vrijkwartier van sabel beladen met een leeuw van goud.
bron: erfgoed Mortsel
271 Philip Van Ranst, zoon van Daniel Van Ranst (zie 269) en Catherina ’s Papen. Philip is overleden in 1479.
Philip trouwde met Odilia Van Drongelen. Odilia is overleden in 1481.
Notitie bij Philip: koopt van zijn zwager Adriaan van Drongelen de heerlijkheid Eethen, Meeuwen en Babiloniënbroek met het slt te Meuwen en de ambachtsheerlijkheid van Drongelen
Heerlijkheid:
| heer van Tielen en Gierle |
Kind van Philip en Odilia:
1 Cornelia Van Ranst. Volgt 272.
272 Cornelia Van Ranst, dochter van Philip Van Ranst (zie 271) en Odilia Van Drongelen. Cornelia is overleden op donderdag 23 oktober 1533. Cornelia trouwde met Johan Van Leefdael. Johan is overleden in 1530.
273 Joanna Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 268). Joanna is overleden. Joanna trouwde met Raas VAN Malayne. Raas is overleden.
274 Maria Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 268). Maria is overleden. Maria trouwde met Jan van Aa. Jan is overleden.
275 Catharina Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 268). Catharina is overleden. Catharina trouwde met Dirk Van Der Merwede. Dirk is overleden in 1452.
276 Jan II Van Ranst is geboren omstreeks 1380, zoon van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 268). Jan is overleden vóór september 1443, ten hoogste 63 jaar oud.
Jan trouwde met Beatrijs Van Duffel. Beatrijs is overleden.
Notitie bij Jan: data: Juliaanse kalender
Heerlijkheid:
| Ridder, Heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Luithagen en Houtain-le-Val |
Heerlijkheid:
| Vrouwe van Tielen en Gierle |
277 Jan III Van Ranst, zoon van Jan II Van Ranst (zie 276) en Beatrijs Van Duffel. Jan is overleden in 1476.
Jan:
Notitie bij Jan: In 1296 kwam Cantecroy in het bezit van Willem III Berthout, afkomstig uit Grimbergen, toen één der machtigste geslachten van het Hertogdom Brabant. Het was Willem III Berthout, gekend als Willem van Berchem die tussen 1296 en 1308 op Cantincrode de hoge ronde donjon (meestertoren) deed bouwen die tot 1618 zou blijven bestaan. Zijn jongste zoon Wouter van Ranst en diens zoon Jan van Ranst werden de volgende eigenaars. Deze laatste breidde door huwelijk en door aankoop van zijn bezit uit over Mortsel, Edegem, Boechout, Hove, Vremde en Millegem (Ranst). Hij stierf echter kinderloos en zijn bezittingen kwamen aan zijn broer Costen van Ranst. Deze werd opgevolgd door zijn oudste zoon Jan II van Ranst. Zijn enige zoon Jan III van Ranst, liet de burcht ombouwen tot versterkte vesting. Hij was één der belangrijkste leenmannen van Brabant en raadgever van Filips de Goede en Karel de Stoute. Hij was ook zesmaal binnen- en buitenburgemeester van Antwerpen. Hij stierf kinderloos. Acht erfgenamen maakten aanspraak op zijn bezittingen. Na een langdurig proces werden Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst aangeduid. Het bezit werd terug verenigd toen Hendrik van Pointaillier in 1538 de ene helft erfde en de andere helft afkocht van Johanna van Ranst. Hij stierf kort daarop en zijn weduwe was verplicht het kasteel te verkopen.
PS: het wordt nog verder onderzocht of deze informatie over "kinderloos gestorven" strookt met de realiteit daar andere bronnen spreken van twee huwelijken met elk één zoon
PS: het wordt nog verder onderzocht of deze informatie over "kinderloos gestorven" strookt met de realiteit daar andere bronnen spreken van twee huwelijken met elk één zoon
Heerlijkheid:
| Heer van Mortsel, Cantecroy, Luithagen en Houtain-le-Val en Edegem |
(1) trouwde met Catharina Joanna Vele Rongmans. Catharina is geboren omstreeks 1400, dochter van Willem IV Vele Rongmans en Joanna Van Saemslaght. Catharina is overleden na 1444, minstens 44 jaar oud. Catharina trouwde later met Frederic Van Withem.
Heerlijkheid:
| Vrouwe van Bijgaarden 1444 |
Kinderen van Jan en Amelia:
1 Kathelijne Van Ranst.
Notitie bij de geboorte van Kathelijne: Bastaarddochter
Kathelijne is overleden. 3 Jan Van Ranst, geboren omstreeks 1430. Volgt 278.
278 Jan Van Ranst is geboren omstreeks 1430, zoon van Jan III Van Ranst (zie 277) en Amelia Perremans.
Jan:
Notitie bij de geboorte van Jan: Bastaardzoon
Jan is overleden na 1487, minstens 57 jaar oud. Functie:
| Poorter te Brussel |
279 Martine???, dochter van Jan Van Ranst (zie 278) en Margriet Colibrant. Martine is overleden. Martine trouwde met Arnould De Schore. Arnould is overleden.
280 Elisabeth Van Ranst is geboren in 1460, dochter van Jan Van Ranst (zie 278) en N.N.. Elisabeth is overleden. Elisabeth trouwde met Joos Aelbrecht. Joos is geboren omstreeks 1460 in Opwijk, zoon van Willem Aelbrecht geh de Borssere en Margriet VAN DAMME. Joos is overleden na 1515 in Opwijk (Hof ter Hulst ), minstens 55 jaar oud.
281 Andreas Aelbrecht, zoon van Joos Aelbrecht en Elisabeth Van Ranst (zie 280). Andreas is overleden vóór 1528. Andreas trouwde met Soete VAN DEN BOSSCHE. Soete is overleden.
282 Willem Aelbrecht is geboren omstreeks 1490 in Opwijk, zoon van Joos Aelbrecht en Elisabeth Van Ranst (zie 280). Willem is overleden vóór 1569 in Moorsel, ten hoogste 79 jaar oud. Willem trouwde met Yda Van Zeebroeck. Yda is geboren in Wieze. Yda is overleden.
Kinderen van Willem en Yda:
2 Judocus Aelbrecht, geboren omstreeks 1535 in Moorsel. Volgt 283.
283 Judocus Aelbrecht is geboren omstreeks 1535 in Moorsel, zoon van Willem Aelbrecht (zie 282) en Yda Van Zeebroeck. Judocus is overleden omstreeks 1601 in Moorsel, ongeveer 66 jaar oud. Judocus trouwde met Lauwerijne de CRAECKER. Lauwerijne is geboren omstreeks 1535 in Moorsel, dochter van Petrus de CRAKER. Lauwerijne is overleden.
Kinderen van Judocus en Lauwerijne:
284 Jan Aelbrecht is geboren omstreeks 1565 in Moorsel, zoon van Judocus Aelbrecht (zie 283) en Lauwerijne de CRAECKER. Jan is overleden op donderdag 23 september 1610 in Moorsel, ongeveer 45 jaar oud. Jan trouwde, ten hoogste 41 jaar oud, vóór 1606 met Catharina Vijvermans, ten hoogste 41 jaar oud. Catharina is geboren omstreeks 1565 in Moorsel, dochter van Jan Vijvermans en Elisabeth Hendrickx. Catharina is overleden op zondag 10 april 1639 in Moorsel, ongeveer 74 jaar oud. Catharina trouwde later in 1620 met Egidius Beeckman (ovl. 1639).
Kinderen van Jan en Catharina:
1 Elisabeth Aelbrecht. Volgt 285.
2 Martinus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 287.
3 Judocus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 448.
4 Petrus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 463.
5 Anna Aelbrecht, geboren omstreeks 1600. Volgt 464.
6 Benedictus Aelbrecht, geboren op zondag 8 januari 1606 in Moorsel. Volgt 476.
285 Elisabeth Aelbrecht, dochter van Jan Aelbrecht (zie 284) en Catharina Vijvermans. Elisabeth is overleden. Elisabeth trouwde met Gerard De Wit. Gerard is overleden.
Kind van Elisabeth en Gerard:
1 Adriana De Wit. Volgt 286.
286 Adriana De Wit, dochter van Gerard De Wit en Elisabeth Aelbrecht (zie 285). Adriana is overleden op zaterdag 24 november 1668 in Moorsel. Adriana trouwde met Judocus de CRACKER. Judocus is een zoon van Judocus de CRACKER en Elisabeth Teybaerts. Judocus is overleden op donderdag 7 april 1695 in Moorsel.
287 Martinus Aelbrecht is geboren omstreeks 1590 in Moorsel, zoon van Jan Aelbrecht (zie 284) en Catharina Vijvermans. Martinus is overleden op zondag 18 juni 1656 in Moorsel, ongeveer 66 jaar oud. Martinus trouwde met Elisabeth Beeckman. Elisabeth is geboren omstreeks 1590, dochter van Egidius Beeckman en N.N.. Elisabeth is overleden op zaterdag 8 februari 1653 in Moorsel, ongeveer 63 jaar oud.
Kinderen van Martinus en Elisabeth:
1 Catharina Aelbrecht, geboren op zaterdag 21 november 1615 in Moorsel. Volgt 288.
3 Egidius (Moor) Aelbrecht, geboren op zaterdag 30 oktober 1621 in Moorsel. Volgt 335.
4 Petrus Aelbrecht, geboren op zondag 24 maart 1624 in Moorsel. Volgt 345.
5 Martinus Aelbrecht, geboren op zondag 7 februari 1627 in Moorsel. Volgt 346.
288 Catharina Aelbrecht is geboren op zaterdag 21 november 1615 in Moorsel, dochter van Martinus Aelbrecht (zie 287) en Elisabeth Beeckman. Catharina is overleden omstreeks 1668 in Moorsel, ongeveer 53 jaar oud. Catharina trouwde met Judocus Hendrickx. Judocus is geboren op zondag 23 juli 1617 in Moorsel, zoon van Jan Hendrickx en Magdalena Crauwijn. Judocus is overleden na 1669, minstens 52 jaar oud.
Kinderen van Catharina en Judocus:
1 Elisabeth Hendrickx, gedoopt op donderdag 9 maart 1645 in Moorsel. Volgt 289.
3 Petrus Hendrickx. Hij is gedoopt op maandag 21 februari 1650 in Moorsel. Petrus is overleden op zondag 10 april 1678 in Moorsel, 28 jaar oud.
4 Margareta Hendrickx, gedoopt op vrijdag 19 september 1653 in Moorsel. Volgt 334.
289 Elisabeth Hendrickx, dochter van Judocus Hendrickx en Catharina Aelbrecht (zie 288). Zij is gedoopt op donderdag 9 maart 1645 in Moorsel. Elisabeth is overleden op zaterdag 8 mei 1717 in Moorsel, 72 jaar oud. Elisabeth trouwde, 19 jaar oud, op maandag 10 november 1664 in Moorsel met Petrus DE Gols, 20 jaar oud. Petrus is een zoon van Jan DE Gols en Maria de CRACKER. Hij is gedoopt op maandag 28 maart 1644 in Moorsel. Petrus is overleden op zondag 25 juni 1719 in Moorsel, 75 jaar oud. Hij is begraven op woensdag 28 juni 1719 in Moorsel. Petrus trouwde later op dinsdag 3 mei 1718 in Moorsel met Catharina DE BLOCK (1685-1744).
Kinderen van Elisabeth en Petrus:
1 Joannes DE Gols, geboren op zaterdag 15 januari 1667 in Moorsel. Joannes is overleden op zaterdag 20 augustus 1667 in Moorsel, 7 maanden oud.
2 Martinus DE Gols. Hij is gedoopt op donderdag 1 september 1667 in Moorsel. Martinus is overleden op donderdag 24 oktober 1669 in Moorsel, 2 jaar oud.
3 Jan DE Gols, geboren op donderdag 19 mei 1672 in Moorsel. Volgt 290.
4 Anna DE Gols, gedoopt op donderdag 14 februari 1675 in Moorsel. Volgt 302.
5 David DE Gols, geboren op donderdag 14 juli 1678 in Moorsel. Volgt 303.
6 Egidius DE Gols, gedoopt op maandag 2 februari 1682 in Moorsel. Volgt 329.
7 Martinus DE Gols. Hij is gedoopt op zondag 11 november 1685 in Moorsel. Martinus is overleden op woensdag 7 december 1701 in Moorsel, 16 jaar oud.
8 Catharina DE Gols, geboren in 1689. Volgt 332.
290 Jan DE Gols is geboren op donderdag 19 mei 1672 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols en Elisabeth Hendrickx (zie 289). Jan is overleden op zaterdag 6 mei 1713 in Moorsel, 40 jaar oud. Jan trouwde, ten hoogste 36 jaar oud, vóór 1708 in Moorsel met Joanna, Maria Van der Linden. Joanna, is overleden op woensdag 28 januari 1756 in Moorsel.
Kinderen van Jan en Joanna,:
3 Petrus DE Gols, geboren op donderdag 26 januari 1713 in Moorsel. Volgt 291.
291 Petrus DE Gols is geboren op donderdag 26 januari 1713 in Moorsel, zoon van Jan DE Gols (zie 290) en Joanna, Maria Van der Linden. Petrus is overleden op dinsdag 10 februari 1784 in Moorsel, 71 jaar oud. Petrus trouwde, 28 jaar oud, op donderdag 19 oktober 1741 in Moorsel met Suzanna de Wolf, 25 jaar oud. Zie 350 voor persoonsgegevens van Suzanna.
Kinderen van Petrus en Suzanna:
1 Judocus DE Gols, geboren op maandag 8 oktober 1742 in Moorsel. Volgt 292.
2 Antonius DE Gols, geboren op maandag 8 augustus 1746 in Moorsel. Volgt 293.
3 Petrus Franciscus DE Gols. Hij is gedoopt op vrijdag 10 oktober 1749 in Moorsel. Petrus is overleden.
4 Petrus Jan DE Gols, gedoopt op zaterdag 15 januari 1752 in Moorsel. Volgt 298.
292 Judocus DE Gols is geboren op maandag 8 oktober 1742 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols (zie 291) en Suzanna de Wolf (zie 350). Judocus is overleden in 1784 in Aalst, 41 of 42 jaar oud. Judocus trouwde met Maria Theresia De Valck. Maria is geboren op donderdag 30 december 1745 in Opwijk. Maria is overleden.
293 Antonius DE Gols is geboren op maandag 8 augustus 1746 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols (zie 291) en Suzanna de Wolf (zie 350). Antonius is overleden op dinsdag 25 november 1783 in Moorsel, 37 jaar oud. Antonius trouwde, 32 jaar oud, op donderdag 29 april 1779 in Moorsel met Jacoba de Wolf, ongeveer 30 jaar oud. Jacoba is geboren omstreeks 1749, dochter van Gerardus de Wolf en Maria Anna Meskens. Jacoba is overleden op maandag 1 december 1788 in Moorsel, ongeveer 39 jaar oud. Zij is begraven op woensdag 3 december 1788 in Moorsel.
Kinderen van Antonius en Jacoba:
1 Jan DE Gols, gedoopt op dinsdag 21 maart 1780 in Moorsel. Volgt 294.
294 Jan DE Gols, zoon van Antonius DE Gols (zie 293) en Jacoba de Wolf. Hij is gedoopt op dinsdag 21 maart 1780 in Moorsel. Jan is overleden op vrijdag 17 maart 1843 in Moorsel, 62 jaar oud. Jan trouwde met Coleta DE BUS. Coleta is geboren op zondag 31 januari 1790 in Moorsel. Zij is gedoopt in Moorsel. Coleta is overleden op maandag 23 februari 1829 in Moorsel, 39 jaar oud.
295 Anna Catharina DE Gols is geboren op zaterdag 7 november 1818 in Moorsel, dochter van Jan DE Gols (zie 294) en Coleta DE BUS. Anna is overleden op woensdag 10 november 1897 in Moorsel, 79 jaar oud. Anna trouwde met Franciscus VAN DER Meersche. Franciscus is geboren op donderdag 8 maart 1810 in Moorsel. Franciscus is overleden op vrijdag 1 oktober 1880 in Moorsel, 70 jaar oud.
Kinderen van Anna en Franciscus:
1 Catharina Antonia VAN DER Meersche, geboren op donderdag 25 oktober 1849 in Moorsel. Volgt 296.
296 Catharina Antonia VAN DER Meersche is geboren op donderdag 25 oktober 1849 in Moorsel, dochter van Franciscus VAN DER Meersche en Anna Catharina DE Gols (zie 295). Catharina is overleden. Catharina trouwde, 26 jaar oud, op donderdag 24 augustus 1876 in Moorsel met Benedictus DE RIDDER, 27 jaar oud. Benedictus is geboren op donderdag 29 maart 1849 in Moorsel. Benedictus is overleden.
297 Paulina DE Gols is geboren op vrijdag 3 augustus 1827 in Moorsel, dochter van Jan DE Gols (zie 294) en Coleta DE BUS. Zij is gedoopt op zaterdag 4 augustus 1827 in Moorsel. Paulina is overleden op zaterdag 17 maart 1883 in Moorsel, 55 jaar oud. Paulina trouwde, 38 jaar oud, op donderdag 14 december 1865 in Moorsel met Petrus Beeckman, 68 jaar oud. Petrus is geboren op donderdag 13 april 1797 in Moorsel, zoon van Bernardus Beeckman en Joanna Catharina Van Den Hende. Hij is gedoopt op donderdag 13 april 1797 in Moorsel. Petrus is overleden op maandag 8 maart 1886 in Moorsel, 88 jaar oud. Petrus is weduwnaar van Francisca VAN ROY (1801-1865), met wie hij trouwde op dinsdag 4 juli 1848 in Moorsel.
298 Petrus Jan DE Gols, zoon van Petrus DE Gols (zie 291) en Suzanna de Wolf (zie 350). Hij is gedoopt op zaterdag 15 januari 1752 in Moorsel. Petrus is overleden op zaterdag 15 januari 1820 in Moorsel, 68 jaar oud. Hij is begraven op zondag 16 januari 1820 in Moorsel. Petrus trouwde, 33 jaar oud, op woensdag 16 november 1785 in Moorsel met Maria Theresia VAN Eeckhout, 25 jaar oud. Zij is gedoopt op woensdag 25 juni 1760 in Moorsel. Maria is overleden op maandag 11 december 1837 in Moorsel, 77 jaar oud. Zij is begraven op dinsdag 12 december 1837 in Moorsel.
Kinderen van Petrus en Maria:
1 Petrus DE Gols, geboren op zondag 19 november 1786 in Moorsel. Volgt 299.
2 Franciscus DE Gols, geboren op zondag 7 september 1788 in Moorsel. Hij is gedoopt op zondag 7 september 1788 in Moorsel. Franciscus is overleden.
3 Judoca DE Gols, geboren op maandag 27 mei 1793 in Moorsel. Volgt 300.
4 Alexius DE Gols, geboren op zondag 20 februari 1803 in Moorsel. Volgt 301.
299 Petrus DE Gols is geboren op zondag 19 november 1786 in Moorsel, zoon van Petrus Jan DE Gols (zie 298) en Maria Theresia VAN Eeckhout. Hij is gedoopt op zondag 19 november 1786 in Moorsel. Petrus is overleden op zaterdag 3 september 1842 in Moorsel, 55 jaar oud. Hij is begraven op zondag 4 september 1842 in Moorsel. Petrus trouwde, 34 jaar oud, op dinsdag 13 november 1821 in Moorsel met Barbara DE Gols, 28 jaar oud. Barbara is geboren op donderdag 14 februari 1793 in Moorsel, dochter van Petrus Jan DE Gols en Maria Theresia Vonck. Zij is gedoopt op vrijdag 15 februari 1793 in Moorsel. Barbara is overleden, 85 jaar oud. Zij is begraven op woensdag 31 juli 1878 in Moorsel. Barbara trouwde voorheen met Benedictus VAN DER Meersche (1799-1873).
300 Judoca DE Gols is geboren op maandag 27 mei 1793 in Moorsel, dochter van Petrus Jan DE Gols (zie 298) en Maria Theresia VAN Eeckhout. Zij is gedoopt op dinsdag 28 mei 1793 in Moorsel. Judoca is overleden. Judoca trouwde, 27 jaar oud, op donderdag 7 december 1820 in Moorsel met Petrus Jan VAN MALDEREN. Petrus is overleden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten