Notitie bij Louise: Nadat haar zoon in 1515 koning van Frankrijk was geworden, werd zij door hem beleend met de titels hertogin van Angoulême, hertogin van Anjou en gravin van Maine. Bovendien nam zij twee maal de regering voor haar zoon waar. Voor de eerste keer deed zij dat tijdens de slag van Marignano in 1515. De tweede keer was zij regentes in 1525 en 1526, toen Frans door Karel V gevangen was genomen na de slag bij Pavia.
In 1529 onderhandelde zij in en tekende zij namens haar zoon de Damesvrede van Kamerijk met haar schoonzus Margaretha van Oostenrijk, landvoogdes der Nederlanden, die namens haar neef Karel V tekende. Hiermee werd de hegenomie van Habsburg in Italië tijdelijk erkend.
Louise overleed op 55-jarige leeftijd en werd bijgezet in de Kathedraal van Saint-Denis.
Louise trouwde, 11 jaar oud, op zaterdag 16 februari 1488 in Parijs met Karel van Angoulême, 28 of 29 jaar oud. Karel is geboren in 1459. Karel is overleden op vrijdag 1 januari 1496 in Châteauneuf-en-Angoumois, 36 of 37 jaar oud. In 1529 onderhandelde zij in en tekende zij namens haar zoon de Damesvrede van Kamerijk met haar schoonzus Margaretha van Oostenrijk, landvoogdes der Nederlanden, die namens haar neef Karel V tekende. Hiermee werd de hegenomie van Habsburg in Italië tijdelijk erkend.
Louise overleed op 55-jarige leeftijd en werd bijgezet in de Kathedraal van Saint-Denis.
Notitie bij Karel: Hij was een lid van het Franse Huis Orléans uit de tak van Lodewijk I van Valois, hertog van Orléans. Hij was de enige zoon van Jan II van Angoulême en van Margaretha van Rohan.
Kind van Louise en Karel:
1 Margaretha van Valois (Angoulême), geboren op woensdag 11 april 1492 in Angoulême. Volgt 714.
714 Margaretha van Valois (Angoulême) is geboren op woensdag 11 april 1492 in Angoulême, dochter van Karel van Angoulême en Louise van Savoye (zie 713). Margaretha is overleden op zaterdag 21 december 1549 in Odos (Hautes-Pyrénées), 57 jaar oud.
Notitie bij Margaretha: Margaretha werd geboren te Angoulême. Zij was de zuster van Frans I van Frankrijk en huwde in 1509 met Karel IV van Alençon († 1525) en daarna in 1529 met koning Hendrik II van Navarra. Als zuster van de koning speelde zij een belangrijke politieke en culturele rol aan het Franse hof, waar haar vooruitstrevende letterkundige opvattingen ingang vonden. Haar tijdgenoten omschreven haar als “corps féminin, coeur d’homme et tête d’ange”. Zij kende Latijn, Italiaans, Spaans en later ook Hebreeuws. Haar voor een vrouw in die tijd ongewone eruditie en haar open, heldere geest maakten haar tot een belangrijke figuur in de ontwikkeling van de renaissance in Frankrijk. Ook voor het gedachtegoed van de Hervorming is zij een gewichtige en invloedrijke persoon geweest: hoewel zij de ideeën van de Hervorming welgezind was, bleef zij de Rooms-Katholieke Kerk trouw, maar zij verdedigde tegen de Sorbonne “ketters” als Marot, Ramus en anderen, en in haar residenties te Pau of Nérac vonden vluchtelingen als Calvijn en Lefèbvre d’Étaples een tijdelijk onderkomen.
Uit haar huwelijk met Hendrik II van Navarra werd een dochter Jeanne (later als Johanna III, koningin van Navarra) geboren, die op haar beurt moeder van Hendrik IV van Frankrijk zou worden. Op die manier stond Margaretha van Angoulême (als grootmoeder) aan de oorsprong van het vermaarde koningshuis van de Bourbons na het huwelijk van Jeanne met Anton van Bourbon. Zij overleed op het kasteel Odos (nabij Tarbes).
[bewerken] WerkenOok als letterkundige was Margaretha niet onverdienstelijk. Haar omvangrijke oeuvre is gedeeltelijk postuum verschenen, en is bijna geheel doortrokken van mystiek platonisme. Een overzicht:
Miroir de l’âme pécheresse, uitgegeven in 1531, werd door de Sorbonne veroordeeld, maar door Elisabeth I in het Engels vertaald
het grootste deel van haar gedichten werd in 1873 gepubliceerd onder de titel Les Marguerites de la Marguerite des Princesses (oorspronkelijke titel Chansons spirituelles, uit 1547)
haar hoofdwerk Heptaméron is een verzameling frivole, pikante vertellingen, in navolging van Boccaccio’s Decamerone
enkele gedichten bleven tot de 20e eeuw onuitgegeven: onder meer Le Navire ou Consolation du Roi François Ier à sa sœur Marguerite en Les prisons
zij onderhield een intense briefwisseling (in 2 delen uitgegeven 1975-1979) met de hervormingsgezinde bisschop van Meaux, Guillaume Briçonnet, hetgeen haar ideeën nog meer diepgang verleende
haar Comédies profanes, (zo genoemd in tegenstelling tot haar Comédies bibliques), zeven ‘profane’ stukken, geschreven tussen 1535 en 1549, werden pas in de 20e eeuw naar waarde geschat om de dramatische spanning in de dialoog en de subtiele ontleding van Margaretha’s godsdienstige evolutie.
Mediabestanden
Margaretha: Uit haar huwelijk met Hendrik II van Navarra werd een dochter Jeanne (later als Johanna III, koningin van Navarra) geboren, die op haar beurt moeder van Hendrik IV van Frankrijk zou worden. Op die manier stond Margaretha van Angoulême (als grootmoeder) aan de oorsprong van het vermaarde koningshuis van de Bourbons na het huwelijk van Jeanne met Anton van Bourbon. Zij overleed op het kasteel Odos (nabij Tarbes).
[bewerken] WerkenOok als letterkundige was Margaretha niet onverdienstelijk. Haar omvangrijke oeuvre is gedeeltelijk postuum verschenen, en is bijna geheel doortrokken van mystiek platonisme. Een overzicht:
Miroir de l’âme pécheresse, uitgegeven in 1531, werd door de Sorbonne veroordeeld, maar door Elisabeth I in het Engels vertaald
het grootste deel van haar gedichten werd in 1873 gepubliceerd onder de titel Les Marguerites de la Marguerite des Princesses (oorspronkelijke titel Chansons spirituelles, uit 1547)
haar hoofdwerk Heptaméron is een verzameling frivole, pikante vertellingen, in navolging van Boccaccio’s Decamerone
enkele gedichten bleven tot de 20e eeuw onuitgegeven: onder meer Le Navire ou Consolation du Roi François Ier à sa sœur Marguerite en Les prisons
zij onderhield een intense briefwisseling (in 2 delen uitgegeven 1975-1979) met de hervormingsgezinde bisschop van Meaux, Guillaume Briçonnet, hetgeen haar ideeën nog meer diepgang verleende
haar Comédies profanes, (zo genoemd in tegenstelling tot haar Comédies bibliques), zeven ‘profane’ stukken, geschreven tussen 1535 en 1549, werden pas in de 20e eeuw naar waarde geschat om de dramatische spanning in de dialoog en de subtiele ontleding van Margaretha’s godsdienstige evolutie.
Mediabestanden
(1) trouwde, 16 of 17 jaar oud, in 1509 met Karel IV van Alençon, 19 of 20 jaar oud. Karel is geboren in 1489 in Alençon. Karel is overleden in 1525 in LYON (F), 35 of 36 jaar oud.
Notitie bij Karel: Hij was een zoon van René van Alençon en van Margaretha van Vaudémont. In 1492 was hij hertog van Alençon geworden in opvolging van zijn vader en in 1497, bij de dood van zijn grootoom Karel van Armagnac, werd hij graaf van Armagnac, Fézensac en Rodez. Karel huwde in 1509 met Margaretha van Valois (Angoulême), zuster van Frans I, maar het paar had geen kinderen. Karel ondernam diverse campagnes in Italië voor zijn schoonbroer. Ontgoocheld door de nederlaag in Pavia in 1525, overleed hij spoedig daarop. Zijn echtgenote volgde hem op in Alençon. Zij hertrouwde met Hendrik II van Navarra.
(2) trouwde, 36 of 37 jaar oud, in 1529 met Hendrik II van Navarra, 25 of 26 jaar oud. Hendrik is geboren op dinsdag 18 april 1503 in Sangüesa. Hendrik is overleden op woensdag 29 mei 1555 in Hagetmau, 52 jaar oud.
Notitie bij Hendrik: Hij was een zoon van Jan van Albret en van Catharina van Navarra. In opvolging van zijn vader werd hij in 1516 burggraaf van Limoges en graaf van Périgord en in opvolging van zijn moeder in 1517 koning van Navarra, graaf van Foix, burggraaf van Béarn, graaf van Bigorre. In opvolging van zijn grootvader Alain, werd hij in 1522 heer en hertog van Albret.
Hendrik was gehuwd met Margaretha van Valois (Angoulême) (1492-1549), oudste zuster van Frans I van Frankrijk, en werd in 1527 ook graaf van Armagnac.
Hendrik was gehuwd met Margaretha van Valois (Angoulême) (1492-1549), oudste zuster van Frans I van Frankrijk, en werd in 1527 ook graaf van Armagnac.
Kind van Margaretha en Hendrik:
1 Johanna van Albret, geboren op dinsdag 7 januari 1528 in Saint-Germain-en-Laye, of in Pau. Volgt 715.
715 Johanna van Albret is geboren op dinsdag 7 januari 1528 in Saint-Germain-en-Laye, of in Pau, dochter van Hendrik II van Navarra en Margaretha van Valois (Angoulême) (zie 714). Johanna is overleden op maandag 9 juni 1572 in Parijs, 44 jaar oud.
Johanna trouwde, 19 of 20 jaar oud, in 1548 met Anton van Bourbon, 29 of 30 jaar oud. Anton is geboren op donderdag 22 april 1518 in La Fère, zoon van Karel van Bourbon-Vendôme en Françoise van Alençon. Anton is overleden op dinsdag 17 november 1562 in Les Andelys, 44 jaar oud.
Notitie bij Johanna: Ferdinand II van Aragón had in 1512 wel het zuiden van Navarra bij zijn rijk ingelijfd, waarna dit gebied in de Spaanse staat zou opgaan, maar het gebied ten noorden van de Pyreneeën (het huidige Neder-Navarra, in het departement Pyrénées-Atlantiques) had hij niet kunnen ontnemen aan het Huis Albret. Het Huis Albret was een dynastie van kleine landheren die aanvankelijk, door de steun van de Franse koningen en het sluiten van voordelige huwelijken, zich van geheel Navarra hadden meester gemaakt en de koningstitel erfden (einde van de 15e eeuw).
Al werden de charmes en de talenten van haar moeder Margaretha door velen geroemd en bewonderd, Johanna riep bij haar tijdgenoten niet dezelfde lyrische gevoelens op. Iemand zou ooit beweerd hebben dat zij "niets vrouwelijks bezat tenzij haar geslacht". Haar oom Frans I wilde haar in 1541 koppelen aan de hertog van Kleve, maar dat wees zij categorisch van de hand.
Haar huwelijk in 1548 met Antoon van Bourbon (1518-1562), hertog van Vendôme en een verre nazaat van koning Lodewijk de Heilige zou later de aanspraken rechtvaardigen van haar zoon Hendrik van Bourbon op de Franse troon, toen deze in 1589 vacant werd bij de moord op Hendrik III. Johanna had niets van een stadspopje: hoewel zij zwanger was van haar zoon, vergezelde zij haar echtgenoot naar Noord-Frankrijk (Picardië) op veldtocht tegen Karel V. Om te bevallen keerde zij, hoogzwanger, terug naar haar kasteel te Pau: dat was een tocht van 19 dagen in een reiskoets, langs slechte wegen. Op 3 december 1553 bereikte zij Pau, waar de toekomstige Hendrik IV op 13 december werd geboren.
Omdat de Salische wet in haar land niet van toepassing was, werd Johanna van Albret in 1555, na de dood van haar vader, koningin van Navarra. Zij maakte spoedig van haar koninkrijk een calvinistische staat. Geen katholieke priester werd op haar grondgebied getolereerd. Dat was niet naar de zin van de Franse koning Karel IX, die er een leger op afstuurde. Er volgde een bloedige oorlog, waarbij Johanna tijdelijk moest uitwijken naar La Rochelle. Haar echtgenoot Antoon van Bourbon koos opnieuw het kamp van de katholieken en sneuvelde in 1562 tijdens een belegering van Rouen. Om de toekomst van haar land en haar dynastie te verzekeren, zag zij zich in november 1571 genoodzaakt onderhandelingen te beginnen over een mogelijk huwelijk van haar zoon Hendrik met Margaretha van Valois. Zij was een zuster van Karel IX en een dochter van Hendrik II en Catharina de’ Medici.
Op 15 januari 1572 nam zij afscheid van haar zoon (zij zou hem niet meer terugzien!) en vertrok naar Parijs. De onderhandelingen met Catharina de’Medici, die zij misprijzend een "marchande Florentine" (Florentijnse marktverkoopster) noemde, verliepen uiterst moeizaam. Op 11 april kwam het tot een akkoord. Maar begin juni werd Johanna van Albret plotseling ziek en moest het bed houden.
Zij overleed te Parijs op 9 juni 1572, twee maanden voor het huwelijk van haar zoon, en de beruchte Bartholomeusnacht. Onmiddellijk deed het gerucht de ronde dat zij was vergiftigd, maar een lijkschouwing wees uit dat zij mogelijk aan de gevolgen van een longabces was overleden.
Haar zoon Hendrik volgde haar op als Hendrik III van Navarra. Nadat hij als Hendrik IV ook de Franse troon had bestegen, trok hij Navarra in 1589 aan de Franse kroon. Tot 1791 heetten de Franse koningen officieel koning van Frankrijk en Navarra.
Al werden de charmes en de talenten van haar moeder Margaretha door velen geroemd en bewonderd, Johanna riep bij haar tijdgenoten niet dezelfde lyrische gevoelens op. Iemand zou ooit beweerd hebben dat zij "niets vrouwelijks bezat tenzij haar geslacht". Haar oom Frans I wilde haar in 1541 koppelen aan de hertog van Kleve, maar dat wees zij categorisch van de hand.
Haar huwelijk in 1548 met Antoon van Bourbon (1518-1562), hertog van Vendôme en een verre nazaat van koning Lodewijk de Heilige zou later de aanspraken rechtvaardigen van haar zoon Hendrik van Bourbon op de Franse troon, toen deze in 1589 vacant werd bij de moord op Hendrik III. Johanna had niets van een stadspopje: hoewel zij zwanger was van haar zoon, vergezelde zij haar echtgenoot naar Noord-Frankrijk (Picardië) op veldtocht tegen Karel V. Om te bevallen keerde zij, hoogzwanger, terug naar haar kasteel te Pau: dat was een tocht van 19 dagen in een reiskoets, langs slechte wegen. Op 3 december 1553 bereikte zij Pau, waar de toekomstige Hendrik IV op 13 december werd geboren.
Omdat de Salische wet in haar land niet van toepassing was, werd Johanna van Albret in 1555, na de dood van haar vader, koningin van Navarra. Zij maakte spoedig van haar koninkrijk een calvinistische staat. Geen katholieke priester werd op haar grondgebied getolereerd. Dat was niet naar de zin van de Franse koning Karel IX, die er een leger op afstuurde. Er volgde een bloedige oorlog, waarbij Johanna tijdelijk moest uitwijken naar La Rochelle. Haar echtgenoot Antoon van Bourbon koos opnieuw het kamp van de katholieken en sneuvelde in 1562 tijdens een belegering van Rouen. Om de toekomst van haar land en haar dynastie te verzekeren, zag zij zich in november 1571 genoodzaakt onderhandelingen te beginnen over een mogelijk huwelijk van haar zoon Hendrik met Margaretha van Valois. Zij was een zuster van Karel IX en een dochter van Hendrik II en Catharina de’ Medici.
Op 15 januari 1572 nam zij afscheid van haar zoon (zij zou hem niet meer terugzien!) en vertrok naar Parijs. De onderhandelingen met Catharina de’Medici, die zij misprijzend een "marchande Florentine" (Florentijnse marktverkoopster) noemde, verliepen uiterst moeizaam. Op 11 april kwam het tot een akkoord. Maar begin juni werd Johanna van Albret plotseling ziek en moest het bed houden.
Zij overleed te Parijs op 9 juni 1572, twee maanden voor het huwelijk van haar zoon, en de beruchte Bartholomeusnacht. Onmiddellijk deed het gerucht de ronde dat zij was vergiftigd, maar een lijkschouwing wees uit dat zij mogelijk aan de gevolgen van een longabces was overleden.
Haar zoon Hendrik volgde haar op als Hendrik III van Navarra. Nadat hij als Hendrik IV ook de Franse troon had bestegen, trok hij Navarra in 1589 aan de Franse kroon. Tot 1791 heetten de Franse koningen officieel koning van Frankrijk en Navarra.
Heerlijkheid:
| van 1555 tot aan haar dood de laatste koningin van het autonome koninkrijk Navarra. |
Notitie bij Anton: werd in 1555 koning-gemaal van het koninkrijk Navarra, na de troonsbestijging van zijn vrouw.
Bij zijn maitresse Louise de La Béraudière de l’Isle Rouhet had Anton een zoon:
Charles van Bourbon, aartsbisschop van Rouen (1554-1610)
Anton wisselde verscheidene keren van geloofsovertuiging. Hij is zowel katholiek als protestant geweest.
Bij zijn maitresse Louise de La Béraudière de l’Isle Rouhet had Anton een zoon:
Charles van Bourbon, aartsbisschop van Rouen (1554-1610)
Anton wisselde verscheidene keren van geloofsovertuiging. Hij is zowel katholiek als protestant geweest.
716 Catharina van Bourbon, dochter van Anton van Bourbon en Johanna van Albret (zie 715). Catharina is overleden in 1606. Catharina trouwde in 1599 met Hendrik II de Goede Van Lotharingen, 35 of 36 jaar oud. Hendrik is geboren op maandag 8 november 1563 in Nancy, zoon van Karel III de Grote Van Lotharingen en Claudia van Valois. Hendrik is overleden op woensdag 31 juli 1624 in Nancy, 60 jaar oud. Hij is begraven in Collège St.Georges te Nancy. Hendrik trouwde later op woensdag 26 april 1606 in Nancy met Margherita Gonzaga (1591-1632), zie 688.
Notitie bij Hendrik: Hij was hertog van Opper-Lotharingen van 1608 tot 1624. Hij was tevens markies van Pont-a-Mousson en hertog van Bar. Hendrik nam deel aan de godsdienstoorlogen, langs katholieke zijde. In 1599 trouwde hij met de calvinistische Catharina van Bourdon (-1606), dochter van Antoon van Bourbon, en nadien met Margherita Gonzaga, dochter van hertog Vincenzo van Mantua. Uit zijn tweede huwelijk stamden twee dochters:
Nicola (1608-1657), hertogin van Lotharingen
Claude van Lotharingen (1612-1648), die huwde met Nicolaas II, hertog van Opper-Lotharingen.
Nicola (1608-1657), hertogin van Lotharingen
Claude van Lotharingen (1612-1648), die huwde met Nicolaas II, hertog van Opper-Lotharingen.
717 Hendrik IV Van Frankrijk is geboren op woensdag 13 december 1553 in Pau (Navarra, nu Frankrijk), zoon van Anton van Bourbon en Johanna van Albret (zie 715). Hendrik is overleden op vrijdag 14 mei 1610 in Parijs, 56 jaar oud.
Notitie bij Hendrik: In de tweede helft van de 16e eeuw werd Frankrijk geteisterd door Hugenotenoorlogen tussen protestanten en katholieken, waarin door Spanje en Engeland geïntervenieerd werd. Hendrik, geboren als protestant, speelde hier zelf een hoofdrol in, waarbij hij maar liefst drie maal van godsdienst veranderde. Met het compromis van het Edict van Nantes in 1598 wist hij een eind te maken aan die oorlog, waarbij de protestanten een aanzienlijke vrijheid werd gelaten. Daarna trad een periode van herstel in, waarbij Hendrik een ongebruikelijke belangstelling voor het welzijn van het gewone volk toonde. Zijn onbetrouwbaarheid in radicaal-katholieke ogen was de reden dat hij twaalf jaar na het Edict van Nantes vermoord werd. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als een van de beste koningen die Frankrijk ooit heeft gehad.
In 1584 kreeg de strijd een belangrijke nieuwe wending. De hertog van Anjou, de broer van Hendrik III, stierf. Hendrik III had geen kinderen, en volgens de geldende Salische Wet kon het koningschap niet over de vrouwelijke lijn overgeërfd worden. Het Huis Valois stond daarom op uitsterven, en volgens de regels van erfopvolging was Hendrik van Navarra, als afstammeling van de 13e eeuwse koning Lodewijk IX, nu de troonopvolger. De katholieken weigerden echter hem te erkennen op grond van zijn protestantse geloof. De hieropvolgende periode staat bekend als de "Drie-Hendriken-Oorlog"[1], naar de drie belangrijkste spelers in deze periode: koning Hendrik III, Hendrik van Navarra als leider van de Hugenoten en politiques, en Hendrik de Guise als leider van de radicale katholieken.
Aanvankelijk was Hendrik de Guise aan de winnende hand. Hij wist Hendrik III te dwingen om strenge anti-protestantse wetten in te voeren en hem grote stukken land te doen afstaan. Paus Sixtus V steunde de eisen van de radicale katholieken; die zag Hendrik van Navarra uiteraard wegens zijn protestantisme liever niet op de Franse troon. De politiques kozen de zijde van Hendrik van Navarra.
In 1588, na een militaire overwinning op Hendrik van Navarra, trok De Guise naar Parijs. De koning werd gedwongen naar het Louvre te vluchten, en De Guise en zijn medestanders beheersten de hoofdstad en de regering. Op 23 december liet koning Hendrik III echter Hendrik de Guise vermoorden. Een aantal van zijn belangrijke medestanders werden gevangengenomen en/of vermoord. Dit loste echter zijn conflict met de radicaal-katholieken niet op.
Uiteindelijk werd de koning in 1589 gedwongen zijn heil bij Hendrik van Navarra te zoeken, die openlijk verklaarde nog steeds de koning trouw te zijn, en de katholieken volle godsdienstvrijheid te willen toekennen. Samen versloegen Hendrik III en Hendrik van Navarra de radicaal-katholieke legers, en sloegen het beleg voor Parijs, waarvan de bevolking zwaar onder de honger te lijden had, maar weigerde te capituleren voor de leider van de protestantse partij. Op 1 augustus van dat jaar werd de koning bij een moordaanslag gedood. Hendrik van Navarra, die nu de beste rechten op de troon had, liet zich toen als Hendrik IV uitroepen tot koning van Frankrijk. Dit was reden voor de koning Filips II van Spanje zich in de strijd te mengen aan de zijde van de radicaal-katholieken. Hij ging zelfs zo ver zijn dochter Isabella van Spanje, die een Franse moeder had, als pretendent van de Franse troon naar voren te schuiven, maar dat wakkerde slechts de anti-Spaanse sentimenten aan. Filips’ bekwame veldheer Alexander Farnese, de hertog van Parma, ontzette Parijs en boekte nog enige militaire successen, maar overleed in 1592. Tot 1593 duurde de strijd voort; slechts Hendriks (tweede) bekering tot het katholicisme bracht hem de eindoverwinning. Op 27 februari werd hij gekroond in de kathedraal van Chartres als koning van Frankrijk. "Parijs is wel een mis waard" ("Paris vaut bien une messe") zou hij volgens de overlevering opgemerkt hebben.
Een van zijn bekendste daden was het Edict van Nantes op 13 april 1598. Hierin formuleerde hij een religieus compromis voor Frankrijk. Het katholicisme bleef staatsgodsdienst, maar de protestanten kregen vrijheid van religie en het recht in een groot aantal plaatsen openbaar kerkdiensten te houden. Alle ambten waren open voor aanhangers van beide geloven. Speciale rechters werden aangesteld om de protestantse belangen te behartigen en de protestanten kregen het recht op een aantal versterkte steden. Hoewel het edict door alle partijen koel ontvangen werd - de protestanten vonden het niet ver genoeg gaan, de katholieken te ver - werd hiermee uiteindelijk wel voor langere tijd de godsdienststrijd in Frankrijk beëindigd. En dat was een hele verademing na 36 jaar burgeroorlog, die aan 1 à 2 miljoen Fransen het leven had gekost.
Hendrik IV staat bekend als een kundige koning, in Frankrijk wordt hij zelfs wel "Hendrik de Grote" en "le bon roi Henri" genoemd. Zijn Sûrintendant des Finances, de hertog van Sully, hervormde het belastingsysteem en bestreed de corruptie. Ook werden nieuwe belastingen ingevoerd. Door deze maatregelen, door een politiek gericht op vergroten van de welvaart, en door een goedkope (afhoudende) buitenlandse politiek werden onder Hendrik IV de Franse staatsfinanciën weer gezond gemaakt.
Hendrik IV was een kleurrijk figuur. Dat het welzijn van het lagere volk hem ter harte ging, blijkt uit zijn opmerking dat hij zou wensen dat elke boerenfamilie elke zondag een kip in de pot kon hebben. In zijn persoonlijk leven hield hij van afwisseling. In de loop der jaren heeft hij er enkele tientallen maîtresses op na gehouden. Wel was de schone Gabrielle d’Estrée vele jaren lang zijn favoriete.
Op 14 mei 1610 werd Hendrik IV vermoord door een fanatieke monnik, François Ravaillac, die geen vertrouwen had in een koning die eens calvinist was geweest. Helemaal als een verrassing kwam dit niet, want er waren van radicaal-katholieke zijde al vele moordaanslagen op hem gepleegd, o.a. in 1593 en 1594. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Lodewijk XIII. Deze was echter nog maar acht jaar oud, en zijn moeder Maria de’ Medici trad tot 1617 op als regentes.
Hendrik IV was de eerste Franse koning van het Huis Bourbon. Na hem zouden alle Franse koningen verder tot deze dynastie behoren.
Hendrik: In 1584 kreeg de strijd een belangrijke nieuwe wending. De hertog van Anjou, de broer van Hendrik III, stierf. Hendrik III had geen kinderen, en volgens de geldende Salische Wet kon het koningschap niet over de vrouwelijke lijn overgeërfd worden. Het Huis Valois stond daarom op uitsterven, en volgens de regels van erfopvolging was Hendrik van Navarra, als afstammeling van de 13e eeuwse koning Lodewijk IX, nu de troonopvolger. De katholieken weigerden echter hem te erkennen op grond van zijn protestantse geloof. De hieropvolgende periode staat bekend als de "Drie-Hendriken-Oorlog"[1], naar de drie belangrijkste spelers in deze periode: koning Hendrik III, Hendrik van Navarra als leider van de Hugenoten en politiques, en Hendrik de Guise als leider van de radicale katholieken.
Aanvankelijk was Hendrik de Guise aan de winnende hand. Hij wist Hendrik III te dwingen om strenge anti-protestantse wetten in te voeren en hem grote stukken land te doen afstaan. Paus Sixtus V steunde de eisen van de radicale katholieken; die zag Hendrik van Navarra uiteraard wegens zijn protestantisme liever niet op de Franse troon. De politiques kozen de zijde van Hendrik van Navarra.
In 1588, na een militaire overwinning op Hendrik van Navarra, trok De Guise naar Parijs. De koning werd gedwongen naar het Louvre te vluchten, en De Guise en zijn medestanders beheersten de hoofdstad en de regering. Op 23 december liet koning Hendrik III echter Hendrik de Guise vermoorden. Een aantal van zijn belangrijke medestanders werden gevangengenomen en/of vermoord. Dit loste echter zijn conflict met de radicaal-katholieken niet op.
Uiteindelijk werd de koning in 1589 gedwongen zijn heil bij Hendrik van Navarra te zoeken, die openlijk verklaarde nog steeds de koning trouw te zijn, en de katholieken volle godsdienstvrijheid te willen toekennen. Samen versloegen Hendrik III en Hendrik van Navarra de radicaal-katholieke legers, en sloegen het beleg voor Parijs, waarvan de bevolking zwaar onder de honger te lijden had, maar weigerde te capituleren voor de leider van de protestantse partij. Op 1 augustus van dat jaar werd de koning bij een moordaanslag gedood. Hendrik van Navarra, die nu de beste rechten op de troon had, liet zich toen als Hendrik IV uitroepen tot koning van Frankrijk. Dit was reden voor de koning Filips II van Spanje zich in de strijd te mengen aan de zijde van de radicaal-katholieken. Hij ging zelfs zo ver zijn dochter Isabella van Spanje, die een Franse moeder had, als pretendent van de Franse troon naar voren te schuiven, maar dat wakkerde slechts de anti-Spaanse sentimenten aan. Filips’ bekwame veldheer Alexander Farnese, de hertog van Parma, ontzette Parijs en boekte nog enige militaire successen, maar overleed in 1592. Tot 1593 duurde de strijd voort; slechts Hendriks (tweede) bekering tot het katholicisme bracht hem de eindoverwinning. Op 27 februari werd hij gekroond in de kathedraal van Chartres als koning van Frankrijk. "Parijs is wel een mis waard" ("Paris vaut bien une messe") zou hij volgens de overlevering opgemerkt hebben.
Een van zijn bekendste daden was het Edict van Nantes op 13 april 1598. Hierin formuleerde hij een religieus compromis voor Frankrijk. Het katholicisme bleef staatsgodsdienst, maar de protestanten kregen vrijheid van religie en het recht in een groot aantal plaatsen openbaar kerkdiensten te houden. Alle ambten waren open voor aanhangers van beide geloven. Speciale rechters werden aangesteld om de protestantse belangen te behartigen en de protestanten kregen het recht op een aantal versterkte steden. Hoewel het edict door alle partijen koel ontvangen werd - de protestanten vonden het niet ver genoeg gaan, de katholieken te ver - werd hiermee uiteindelijk wel voor langere tijd de godsdienststrijd in Frankrijk beëindigd. En dat was een hele verademing na 36 jaar burgeroorlog, die aan 1 à 2 miljoen Fransen het leven had gekost.
Hendrik IV staat bekend als een kundige koning, in Frankrijk wordt hij zelfs wel "Hendrik de Grote" en "le bon roi Henri" genoemd. Zijn Sûrintendant des Finances, de hertog van Sully, hervormde het belastingsysteem en bestreed de corruptie. Ook werden nieuwe belastingen ingevoerd. Door deze maatregelen, door een politiek gericht op vergroten van de welvaart, en door een goedkope (afhoudende) buitenlandse politiek werden onder Hendrik IV de Franse staatsfinanciën weer gezond gemaakt.
Hendrik IV was een kleurrijk figuur. Dat het welzijn van het lagere volk hem ter harte ging, blijkt uit zijn opmerking dat hij zou wensen dat elke boerenfamilie elke zondag een kip in de pot kon hebben. In zijn persoonlijk leven hield hij van afwisseling. In de loop der jaren heeft hij er enkele tientallen maîtresses op na gehouden. Wel was de schone Gabrielle d’Estrée vele jaren lang zijn favoriete.
Op 14 mei 1610 werd Hendrik IV vermoord door een fanatieke monnik, François Ravaillac, die geen vertrouwen had in een koning die eens calvinist was geweest. Helemaal als een verrassing kwam dit niet, want er waren van radicaal-katholieke zijde al vele moordaanslagen op hem gepleegd, o.a. in 1593 en 1594. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Lodewijk XIII. Deze was echter nog maar acht jaar oud, en zijn moeder Maria de’ Medici trad tot 1617 op als regentes.
Hendrik IV was de eerste Franse koning van het Huis Bourbon. Na hem zouden alle Franse koningen verder tot deze dynastie behoren.
(1) trouwde met Margaretha ( Reine Margot) van Valois. Margaretha is geboren op zondag 14 mei 1553 in Saint-Germain-en-Laye, dochter van Hendrik II Van Frankrijk en Catharina de’ Medici. Margaretha is overleden op vrijdag 27 maart 1615 in Parijs, 61 jaar oud.
Notitie bij Margaretha: Margaretha zocht de omgang met de intellectuelen aan haar hof, maar leefde zeer losbandig. Haar moeder maakte zich onophoudelijk zorgen over haar, vanwege haar al te uitdagende oogopslag, haar levenslust en haar liefdesavontuurtjes. Vooral haar passionele verhouding met Hendrik de Guise werd (na het onderscheppen van een liefdesbrief) door haar moeder en haar broers ten zeerste afgekeurd en bestraft.
Ter bezegeling van de verzoening tussen hugenoten en rooms-katholieken werd zij gedwongen in het huwelijk treden met Hendrik van Bourbon, koning van Navarra. Het huwelijksfeest op 18 augustus 1572 werd de aanleiding tot de Bartholomeüsnacht. Haar huwelijk kon echter haar driften nauwelijks intomen.
In 1589 werd haar echtgenoot als Hendrik IV koning van Frankrijk. Hendrik IV liet echter het kinderloze huwelijk in 1599 door de paus ontbinden.
Zij schreef opmerkelijke Mémoires, waarin zij in een levendige stijl zichzelf weet te tekenen. Verder schreef zij ook gedichten en brieven die o.a. door Ronsard werden geprezen.
Ter bezegeling van de verzoening tussen hugenoten en rooms-katholieken werd zij gedwongen in het huwelijk treden met Hendrik van Bourbon, koning van Navarra. Het huwelijksfeest op 18 augustus 1572 werd de aanleiding tot de Bartholomeüsnacht. Haar huwelijk kon echter haar driften nauwelijks intomen.
In 1589 werd haar echtgenoot als Hendrik IV koning van Frankrijk. Hendrik IV liet echter het kinderloze huwelijk in 1599 door de paus ontbinden.
Zij schreef opmerkelijke Mémoires, waarin zij in een levendige stijl zichzelf weet te tekenen. Verder schreef zij ook gedichten en brieven die o.a. door Ronsard werden geprezen.
Heerlijkheid:
| koningin van Navarra van 1572 tot 1599, en tevens koningin van Frankrijk van 1589 tot 1599 |
(2) trouwde met Maria de’ Medici. Zie 699 voor persoonsgegevens van Maria.
Kinderen van Hendrik en Maria: zie 699.
718 Catharina van Bourbon is geboren in 1440, dochter van Karel I van Bourbon en Agnes van Bourgondië (zie 707). Catharina is overleden op zondag 21 mei 1469, 28 of 29 jaar oud. Catharina trouwde, 22 of 23 jaar oud, op woensdag 28 december 1463 met Adolf van Egmont, 25 jaar oud. Zie 34 voor persoonsgegevens van Adolf.
Kind van Catharina en Adolf: zie 34.
719 Isabella van Bourgondië is geboren na 1407, dochter van Jan Zonder Vrees (zie 27) en Margaretha van Beieren-Straubing (zie 1535). Isabella is overleden in 1412, ten hoogste 5 jaar oud. Isabella trouwde met Olivier van Châtillon. Olivier is overleden op maandag 28 september 1433.
Notitie bij Olivier: Hij was de oudste zoon van Jan I van Châtillon en van Margaretha van Clisson. Hij was gehuwd met Isabella, dochter van Jan zonder Vrees. Zijn moeder meende op deze wijze zijn aanspraken op de opvolging in Bretagne kracht te kunnen bijzetten. In een tweede huwelijk was hij getrouwd met Johanna van Lalaing, vrouwe van Quiévrain.
Hij was zijn vader in 1404 opgevolgd als graaf van Penthièvre, maar stierf zonder nakomelingen in 1433. Zijn ganse regering lag hij overhoop met de hertogen van Bretagne, die de familie Penthièvre verdreven uit hun gebied. Zijn broer Willem werd van 1420 tot 1448 gevangen gehouden in Bretagne.
Hij was zijn vader in 1404 opgevolgd als graaf van Penthièvre, maar stierf zonder nakomelingen in 1433. Zijn ganse regering lag hij overhoop met de hertogen van Bretagne, die de familie Penthièvre verdreven uit hun gebied. Zijn broer Willem werd van 1420 tot 1448 gevangen gehouden in Bretagne.
720 Margaretha van Bourgondië is geboren in 1375, dochter van Filips II de Stoute van Bourgondië (zie 1521) en Margareta VAN MALE (zie 26). Margaretha is overleden in 1442, 66 of 67 jaar oud. Margaretha trouwde met Willem VI Van Holland. Zie 1536 voor persoonsgegevens van Willem.
Kind van Margaretha en Willem:
1 Jacoba van Beieren, geboren op zaterdag 16 juli 1401 in Le Quesnoy. Volgt 721.
721 Jacoba van Beieren is geboren op zaterdag 16 juli 1401 in Le Quesnoy, dochter van Willem VI Van Holland (zie 1536) en Margaretha van Bourgondië (zie 720). Jacoba is overleden op dinsdag 9 oktober 1436 in Slot Teylingen, 35 jaar oud.
Jacoba:
Notitie bij Jacoba: In 1406, dus op 5-jarige leeftijd, werd ze uitgehuwelijkt aan de Franse prins Jan van Touraine. Toen zij 14 was werd dat huwelijk voltrokken in Den Haag. Na 2 jaar overleed Jan van Touraine en was Jacoba weduwe. In 1417 overleed haar vader graaf Willem VI van Holland. Zij volgde haar vader op, maar haar oom, de Luikse bisschop Jan VI van Beieren, kreeg Holland toegewezen van de Duitse keizer Sigismund. De strijd tussen Jacoba en Jan betekende een oplaaiing van de Hoekse en Kabeljauwse twisten.
In 1418 trouwde Jacoba met haar neef Jan IV van Brabant. Ze kreeg hiervoor toestemming van paus Martinus V. Er was veel protest tegen dit huwelijk; zo waren onder meer Holland en Zeeland tegen. Onder druk van keizer Sigismund werd de pauselijke toestemming later ingetrokken. Omdat hij zijn financiële verplichtingen niet kon nakomen, verpandde Jan IV het grondgebied van Jacoba voor 12 jaar aan haar vijand Jan van Beieren. Jacoba liet hierop het huwelijk ongeldig verklaren en vertrok naar Engeland, waar zij in 1422 in het huwelijk trad met Humphrey van Gloucester.
Samen met Humphrey ging zij in 1424 terug naar Holland om de strijd op te nemen tegen haar ex-echtgenoot Jan IV, die gesteund werd door Filips van Bourgondië (ook wel Filips de Goede genoemd). Toen Humphrey van Gloucester haar in 1425 in de steek liet voor een hofdame, gaf Jacoba van Beieren de strijd op. Ze gaf zich over aan Filips van Bourgondië en werd in Gent gevangengezet.
Toen haar oom Jan van Beieren in 1425 overleed, kwamen zijn gebieden in handen van Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Jan IV werd graaf van Holland en Zeeland. De Hoeken verzetten zich hiertegen en besloten Jacoba van Beieren te bevrijden. De edellieden Spiering en Aalburg van het Schuttersgilde St. Joris van Heusden (opgericht in 1356) slaagden erin Jacoba van Beieren te ontmoeten en met haar werd een ontsnappingsplan gemaakt. Jacoba en haar kamenier deden naar binnengesmokkelde mannenkleren aan en liepen simpel het kasteel waar ze gevangen zaten uit. Buiten wachtten Spiering en Aalburg met paarden en het viertal wist te ontkomen via Breda en Woudrichem naar Vianen.
Jacoba van Beieren nam de strijd tegen Filips de Goede weer op in de driehoek Gouda - Oudewater - Schoonhoven. Drie jaar later moest ze echter vrede sluiten. In dit vredesverdrag (de Zoen van Delft) werd bepaald dat Filips erfgenaam van Jacoba van Beieren zou worden en dat zij niet meer in het huwelijk mocht treden. Jacoba bleef in naam nog gravin van Holland, maar moest feitelijk vrijwel alle macht afstaan.
Enkele jaren later trad ze toch in het huwelijk met Frank van Borssele. Doordat ze hiermee haar belofte schond, moest ze definitief afstand doen van al haar macht. Ze trok zich terug op het slot Teylingen, waar ze in 1436 op 35-jarige leeftijd aan tuberculose overleed. Het is onbekend waar Jacoba van Beieren ligt begraven. Er zijn aanwijzingen dat ze in de Nederlandse Hervormde Kerk in Sint-Maartensdijk (waar haar echtgenoot Frank van Borssele talrijke bezittingen had) is begraven. Volgens een mogelijk meer betrouwbare bron is Jacoba begraven in de hofkerk te Den Haag naast haar vader en grootvader (Albrecht van Beieren). De hofkerk stond aan de westzijde (hofvijver) van het huidige Binnenhof en is enkele eeuwen later door brand verwoest. Op deze plek staan nu de gebouwen van van het huidige regeringscentrum.
In 1418 trouwde Jacoba met haar neef Jan IV van Brabant. Ze kreeg hiervoor toestemming van paus Martinus V. Er was veel protest tegen dit huwelijk; zo waren onder meer Holland en Zeeland tegen. Onder druk van keizer Sigismund werd de pauselijke toestemming later ingetrokken. Omdat hij zijn financiële verplichtingen niet kon nakomen, verpandde Jan IV het grondgebied van Jacoba voor 12 jaar aan haar vijand Jan van Beieren. Jacoba liet hierop het huwelijk ongeldig verklaren en vertrok naar Engeland, waar zij in 1422 in het huwelijk trad met Humphrey van Gloucester.
Samen met Humphrey ging zij in 1424 terug naar Holland om de strijd op te nemen tegen haar ex-echtgenoot Jan IV, die gesteund werd door Filips van Bourgondië (ook wel Filips de Goede genoemd). Toen Humphrey van Gloucester haar in 1425 in de steek liet voor een hofdame, gaf Jacoba van Beieren de strijd op. Ze gaf zich over aan Filips van Bourgondië en werd in Gent gevangengezet.
Toen haar oom Jan van Beieren in 1425 overleed, kwamen zijn gebieden in handen van Filips de Goede, hertog van Bourgondië. Jan IV werd graaf van Holland en Zeeland. De Hoeken verzetten zich hiertegen en besloten Jacoba van Beieren te bevrijden. De edellieden Spiering en Aalburg van het Schuttersgilde St. Joris van Heusden (opgericht in 1356) slaagden erin Jacoba van Beieren te ontmoeten en met haar werd een ontsnappingsplan gemaakt. Jacoba en haar kamenier deden naar binnengesmokkelde mannenkleren aan en liepen simpel het kasteel waar ze gevangen zaten uit. Buiten wachtten Spiering en Aalburg met paarden en het viertal wist te ontkomen via Breda en Woudrichem naar Vianen.
Jacoba van Beieren nam de strijd tegen Filips de Goede weer op in de driehoek Gouda - Oudewater - Schoonhoven. Drie jaar later moest ze echter vrede sluiten. In dit vredesverdrag (de Zoen van Delft) werd bepaald dat Filips erfgenaam van Jacoba van Beieren zou worden en dat zij niet meer in het huwelijk mocht treden. Jacoba bleef in naam nog gravin van Holland, maar moest feitelijk vrijwel alle macht afstaan.
Enkele jaren later trad ze toch in het huwelijk met Frank van Borssele. Doordat ze hiermee haar belofte schond, moest ze definitief afstand doen van al haar macht. Ze trok zich terug op het slot Teylingen, waar ze in 1436 op 35-jarige leeftijd aan tuberculose overleed. Het is onbekend waar Jacoba van Beieren ligt begraven. Er zijn aanwijzingen dat ze in de Nederlandse Hervormde Kerk in Sint-Maartensdijk (waar haar echtgenoot Frank van Borssele talrijke bezittingen had) is begraven. Volgens een mogelijk meer betrouwbare bron is Jacoba begraven in de hofkerk te Den Haag naast haar vader en grootvader (Albrecht van Beieren). De hofkerk stond aan de westzijde (hofvijver) van het huidige Binnenhof en is enkele eeuwen later door brand verwoest. Op deze plek staan nu de gebouwen van van het huidige regeringscentrum.
Heerlijkheid:
| gravin van Holland en Zeeland en hertogin van Beieren |
(1) trouwde, ongeveer 16 jaar oud, omstreeks 1417 in Den Haag met Jan van Touraine, ongeveer 19 jaar oud. Zie 1483 voor persoonsgegevens van Jan.
(2) trouwde, 16 of 17 jaar oud, in 1418 met Jan IV van Brabant, 14 of 15 jaar oud. Zie 723 voor persoonsgegevens van Jan.
(3) trouwde, 20 of 21 jaar oud, in 1422 met Humphrey Plantagenet van Gloucester, 31 of 32 jaar oud. Humphrey is geboren op maandag 3 oktober 1390, zoon van Hendrik IV Van Engeland en Maria van Bohun. Humphrey is overleden op donderdag 23 februari 1447 in Bury St. Edmunds, 56 jaar oud.
Notitie bij Humphrey: In 1436 huwde Humphrey met zijn oude liefde Eleonora Cobham (ca. 1400 – ca. 1452 of 1454), zij kregen twee kinderen:
Arthur (-1447)
Antigone, gehuwd met Henry Grey en met Johan d’Amancier.
In 1441 werd zijn (tweede) vrouw beschuldigd van hekserij tegen de koning, ze werd schuldig bevonden en overleed te Peel Castle, op Isle of Man.
Humphrey werd in 1447, na aanwijzingen van zijn vrouw, gearresteerd wegens landverraad en stierf kort daarna in een kerker.
Arthur (-1447)
Antigone, gehuwd met Henry Grey en met Johan d’Amancier.
In 1441 werd zijn (tweede) vrouw beschuldigd van hekserij tegen de koning, ze werd schuldig bevonden en overleed te Peel Castle, op Isle of Man.
Humphrey werd in 1447, na aanwijzingen van zijn vrouw, gearresteerd wegens landverraad en stierf kort daarna in een kerker.
Heerlijkheid:
| hertog van Gloucester en na het overlijden van zijn broer Hendrik V van Engeland in 1422 werd hij regent van Engeland voor zijn neefje Hendrik VI. |
722 Anton van Bourgondië is geboren in augustus 1384, zoon van Filips II de Stoute van Bourgondië (zie 1521) en Margareta VAN MALE (zie 26). Anton is overleden op vrijdag 25 oktober 1415 in Azincourt, 31 jaar oud.
Anton:
Notitie bij Anton: Anton verwierf op vrij gecompliceerde wijze zijn hertogelijke titel. In 1396 stelde de kinderloze Johanna, hertogin van Brabant, haar nicht Margaretha van Male en haar zonen officieel aan als haar erfgenamen. Margaretha was immers de dochter van Johanna’s zuster. Nadat deze opvolgingsregeling ook door de Staten van Brabant in 1401 was bekrachtigd, droeg Johanna het feitelijke bestuur van Brabant over aan Margaretha, die haar zoon Anton als ruwaard (1) aanstelde. In hetzelfde jaar werd Anton gemachtigd de titel van hertog van Limburg te voeren. Op 21 februari 1402 trouwde hij in Arras met Johanna van Saint-Pol, de dochter van Walram III van Luxemburg-Ligny.
Na het overlijden van zijn moeder (1405) kreeg hij het voogdijschap over Antwerpen, dat op die manier opnieuw werd verenigd met Brabant, waarvan het sinds 1356 was gescheiden. Na de dood van hertogin Johanna van Brabant in 1406 onderschreef Anton op 18 december 1406 de Blijde Inkomst. Enkele maanden voordien had hij met zijn broer Jan zonder Vrees en zijn zwager Willem VI, graaf van Holland-Zeeland en van Henegouwen een familieverbond gesloten.
Na het overlijden van zijn eerste vrouw Johanna van Saint-Pol in 1407, die hem drie kinderen had geschonken, onder andere Jan en Filips, hertrouwde hij op 16 juli 1409 Elisabeth van Görlitz, eveneens uit het Luxemburgse Huis, een dochter van Jan van Gorizia. Dit huwelijk verschafte hem in 1411 de titel van hertog van Luxemburg, alsook de keizerlijke erkenning van zijn opvolging in Brabant. Toch waren er drie veldtochten (1412-1414) nodig om de Luxemburgse adel te onderwerpen.
Inmiddels nam de strijd om de macht in Frankrijk, waarbij Anton zijn broer Jan zonder Vrees steunde, een hachelijke wending. Anton wist zich uit de dreigende omsingeling van het Bourgondische kamp te redden door de Vrede van Atrecht (4 sept. 1414) tot stand te brengen. Nadien bleef hij trouw aan de Franse koning in wiens dienst hij sneuvelde in de Slag bij Azincourt. In het hertogdom Brabant werd hij opgevolgd door zijn oudste zoon, Jan IV van Brabant.
Onder hertog Anton werd de administratie en het financiewezen van het hertogdom Brabant grondig hervormd. Naar Frans-Bourgondisch voorbeeld werd een Rekenkamer en een Raadkamer te Vilvoorde opgericht (1406) en werd er een kanselier van Brabant aangesteld. Deze nieuwe instellingen stuitten aanvankelijk op verzet van de steden Antwerpen, Brussel en ’s-Hertogenbosch, omdat zekere van hun privileges werden aangetast. Anton heeft de Brabantse belangen uiteindelijk steeds verdedigd en de oude band van het hertogdom met het Duitse Rijk weten te verzwakken.
(1) Een ruwaard (ook: ruwaart) was tijdens de middeleeuwen een functionaris die namens de landsheer een stad of gewest bestuurde. Meer bepaald werd de term gebruikt voor een voogd of regent namens een vorst die niet in staat was te regeren.
In het hertogdom Brabant werd de term korte tijd gebruikt voor de tijdelijke regent in afwachting van erkenning van de landsheer door alle belanghebbenden (Filips van Saint-Pol). Na de intocht van Willem van Oranje te Brussel werd hem de titel van Ruwaard van Brabant gegeven, ter vervanging van Filips II van Spanje, die men voorlopig, en vanaf de goedkeuring van het Plakkaat van Verlatinghe in 1581 voorgoed ongeschikt vond om nog langer hertog van Brabant te zijn.
In het Graafschap Holland had de term ruwaard veeleer de betekenis van voogd. Albrecht van Beieren was bijvoorbeeld de ruwaard ter vervanging van zijn krankzinnige broer Willem V van Holland.
Na het overlijden van zijn moeder (1405) kreeg hij het voogdijschap over Antwerpen, dat op die manier opnieuw werd verenigd met Brabant, waarvan het sinds 1356 was gescheiden. Na de dood van hertogin Johanna van Brabant in 1406 onderschreef Anton op 18 december 1406 de Blijde Inkomst. Enkele maanden voordien had hij met zijn broer Jan zonder Vrees en zijn zwager Willem VI, graaf van Holland-Zeeland en van Henegouwen een familieverbond gesloten.
Na het overlijden van zijn eerste vrouw Johanna van Saint-Pol in 1407, die hem drie kinderen had geschonken, onder andere Jan en Filips, hertrouwde hij op 16 juli 1409 Elisabeth van Görlitz, eveneens uit het Luxemburgse Huis, een dochter van Jan van Gorizia. Dit huwelijk verschafte hem in 1411 de titel van hertog van Luxemburg, alsook de keizerlijke erkenning van zijn opvolging in Brabant. Toch waren er drie veldtochten (1412-1414) nodig om de Luxemburgse adel te onderwerpen.
Inmiddels nam de strijd om de macht in Frankrijk, waarbij Anton zijn broer Jan zonder Vrees steunde, een hachelijke wending. Anton wist zich uit de dreigende omsingeling van het Bourgondische kamp te redden door de Vrede van Atrecht (4 sept. 1414) tot stand te brengen. Nadien bleef hij trouw aan de Franse koning in wiens dienst hij sneuvelde in de Slag bij Azincourt. In het hertogdom Brabant werd hij opgevolgd door zijn oudste zoon, Jan IV van Brabant.
Onder hertog Anton werd de administratie en het financiewezen van het hertogdom Brabant grondig hervormd. Naar Frans-Bourgondisch voorbeeld werd een Rekenkamer en een Raadkamer te Vilvoorde opgericht (1406) en werd er een kanselier van Brabant aangesteld. Deze nieuwe instellingen stuitten aanvankelijk op verzet van de steden Antwerpen, Brussel en ’s-Hertogenbosch, omdat zekere van hun privileges werden aangetast. Anton heeft de Brabantse belangen uiteindelijk steeds verdedigd en de oude band van het hertogdom met het Duitse Rijk weten te verzwakken.
(1) Een ruwaard (ook: ruwaart) was tijdens de middeleeuwen een functionaris die namens de landsheer een stad of gewest bestuurde. Meer bepaald werd de term gebruikt voor een voogd of regent namens een vorst die niet in staat was te regeren.
In het hertogdom Brabant werd de term korte tijd gebruikt voor de tijdelijke regent in afwachting van erkenning van de landsheer door alle belanghebbenden (Filips van Saint-Pol). Na de intocht van Willem van Oranje te Brussel werd hem de titel van Ruwaard van Brabant gegeven, ter vervanging van Filips II van Spanje, die men voorlopig, en vanaf de goedkeuring van het Plakkaat van Verlatinghe in 1581 voorgoed ongeschikt vond om nog langer hertog van Brabant te zijn.
In het Graafschap Holland had de term ruwaard veeleer de betekenis van voogd. Albrecht van Beieren was bijvoorbeeld de ruwaard ter vervanging van zijn krankzinnige broer Willem V van Holland.
Heerlijkheid:
| hertog van Brabant en Limburg van 1406 tot aan zijn dood. |
(1) trouwde, 17 of 18 jaar oud, in 1402 met Johanna van Saint-Pol. Zie 1652 voor persoonsgegevens van Johanna.
(2) trouwde, 24 jaar oud, op dinsdag 16 juli 1409 met Elisabeth van Görlitz, 18 jaar oud. Elisabeth is geboren in november 1390 in Horovice in Bohemen. Elisabeth is overleden op dinsdag 3 augustus 1451 in Trier, 60 jaar oud. Elisabeth trouwde later in 1418 met Jan VI zonder genade van Beieren (±1374-1425), zie 1540.
Notitie bij Elisabeth: Zij was een kleindochter van keizer Karel IV van het Heilige Roomse Rijk, was hertogin van Luxemburg van 1412 tot 1443, doordat zij Luxemburg kreeg van de afgezette Wenceslaus II. Toch regeerde zij niet al die tijd, aangezien ze tweemaal getrouwd is geweest en haar echtgenoten optraden als de regerende hertogen.
Elisabeth, die ook de titel ’Hertogin van Görlitz’ droeg, als dochter van hertog Johan van Görlitz, had haar jeugd in Praag doorgebracht, onder voogdijschap van haar oom, keizer Wenceslaus (II).
Haar eerste echtgenoot, Antoon, was tevens hertog van Brabant en Limburg. Hij was de tweede zoon van Filips de Stoute en Margaretha van Male. Voordat hij Elisabeth in 1409 huwde, was hij getrouwd geweest met Johanna van Saint-Pol, maar zij was in 1407 overleden.
Na de dood van haar eerste man, in 1415, hertrouwde Elisabeth in 1418 met Jan van Beieren, tevens de prins-bisschop van Luik. Deze zoon van graaf Albrecht van Holland maakte tegenover gravin Jacoba van Beieren van Holland aanspraak op Holland, maar overleed in 1425 kinderloos.
Zij had na het overlijden van Jan moeite haar gezag te handhaven en stelde daarom hertog Filips de Goede van Bourgondië in 1441 aan als ruwaard. In 1443 deed zij afstand van Luxemburg tegen een lijfrente. Luxemburg werd toen ingelijfd bij de Bourgondische erflanden en Filips de Goede volgde haar op als hertog ’bij verpanding’.
Elisabeth, die ook de titel ’Hertogin van Görlitz’ droeg, als dochter van hertog Johan van Görlitz, had haar jeugd in Praag doorgebracht, onder voogdijschap van haar oom, keizer Wenceslaus (II).
Haar eerste echtgenoot, Antoon, was tevens hertog van Brabant en Limburg. Hij was de tweede zoon van Filips de Stoute en Margaretha van Male. Voordat hij Elisabeth in 1409 huwde, was hij getrouwd geweest met Johanna van Saint-Pol, maar zij was in 1407 overleden.
Na de dood van haar eerste man, in 1415, hertrouwde Elisabeth in 1418 met Jan van Beieren, tevens de prins-bisschop van Luik. Deze zoon van graaf Albrecht van Holland maakte tegenover gravin Jacoba van Beieren van Holland aanspraak op Holland, maar overleed in 1425 kinderloos.
Zij had na het overlijden van Jan moeite haar gezag te handhaven en stelde daarom hertog Filips de Goede van Bourgondië in 1441 aan als ruwaard. In 1443 deed zij afstand van Luxemburg tegen een lijfrente. Luxemburg werd toen ingelijfd bij de Bourgondische erflanden en Filips de Goede volgde haar op als hertog ’bij verpanding’.
Kinderen van Anton en Johanna:
1 Jan IV van Brabant, geboren op donderdag 11 januari 1403 in Atrecht. Volgt 723.
2 Filips van Saint-Pol, geboren op vrijdag 25 juli 1404 in Brussel?. Filips is overleden op vrijdag 4 augustus 1430 in Leuven, 26 jaar oud.
Notitie bij Filips: Hij kreeg de bezittingen van zijn moeder als apanage, maar raakte precies hierdoor nauw betrokken bij de strijd tussen Bourgondiërs en Armagnacs in Frankrijk. Toen zijn broer Jan IV van Brabant in conflict kwam met zijn onderdanen, werd Filips in 1420 door de Staten van Brabant als plaatsvervanger (ruwaard) aangesteld. In die hoedanigheid is hij erin geslaagd het overwicht van de patriciërs in het Brusselse stadsbestuur te breken. Ondanks de verzoening tussen Jan IV en de Staten van Brabant bleef hij er zich (tot 11 oktober 1421) als ruwaard gedragen.
In 1427 volgde hij zijn broer op als hertog van Brabant, maar hij voerde toen door zijn toenaderingspogingen tot Frankrijk een zelfstandige politiek. Na zijn vroegtijdig overlijden ging het hertogdom naar Filips de Goede, die hij in 1426 als erfgenaam had erkend. Op die manier verloor het hertogdom Brabant zijn formele zelfstandigheid, en werd het deel van het Bourgondische Rijk.
In 1427 volgde hij zijn broer op als hertog van Brabant, maar hij voerde toen door zijn toenaderingspogingen tot Frankrijk een zelfstandige politiek. Na zijn vroegtijdig overlijden ging het hertogdom naar Filips de Goede, die hij in 1426 als erfgenaam had erkend. Op die manier verloor het hertogdom Brabant zijn formele zelfstandigheid, en werd het deel van het Bourgondische Rijk.
723 Jan IV van Brabant is geboren op donderdag 11 januari 1403 in Atrecht, zoon van Anton van Bourgondië (zie 722) en Johanna van Saint-Pol (zie 1652). Jan is overleden op donderdag 17 april 1427 in Brussel, 24 jaar oud.
Jan trouwde, 14 of 15 jaar oud, in 1418 met Jacoba van Beieren, 16 of 17 jaar oud. Zie 721 voor persoonsgegevens van Jacoba.
Notitie bij Jan: Tot zijn meerderjarigheid in 1418 (15 jaar naar het Ripuarische gewoonterecht) stond hij onder regentschap van de Staten van Brabant.
Hij huwde met Jacoba van Beieren, met wie hij echter spoedig in onmin raakte, onder meer vanwege haar bedenkelijke huwelijkstrouw en omdat hij haar belangen als gravin van Holland en Zeeland onvoldoende verdedigde tegen de drijverijen van haar oom Jan van Beieren. Zijn eigenzinnig beleid van centralisatie stuitte in de Brabantse steden op verzet. Toen Jacoba hem in 1420 verliet, kozen de Staten van Brabant partij voor haar en riepen Filips van Saint-Pol, Jans jongere broer, tot ruwaard uit.
Een reactie van de hertog werd verhinderd door een opstand van de Brusselse ambachtsgilden, zodat hij uiteindelijk moest plooien. Als verzoening stond Jan nieuwe stadsprivileges toe, het Nieuw Regiment (1422), dat de macht van de Staten van Brabant nog uitbreidde. Nu keerden de kansen, en steunden de Staten hertog Jan IV tégen zijn echtgenote Jacoba. Haar graafschap Henegouwen werd veroverd en ook in Holland en Zeeland werd Jan in 1425 gehuldigd als graaf.
Hertog Jan IV is vooral bekend als de stichter van de Universiteit van Leuven (1425), de eerste universiteit in de Nederlanden.
Hij huwde met Jacoba van Beieren, met wie hij echter spoedig in onmin raakte, onder meer vanwege haar bedenkelijke huwelijkstrouw en omdat hij haar belangen als gravin van Holland en Zeeland onvoldoende verdedigde tegen de drijverijen van haar oom Jan van Beieren. Zijn eigenzinnig beleid van centralisatie stuitte in de Brabantse steden op verzet. Toen Jacoba hem in 1420 verliet, kozen de Staten van Brabant partij voor haar en riepen Filips van Saint-Pol, Jans jongere broer, tot ruwaard uit.
Een reactie van de hertog werd verhinderd door een opstand van de Brusselse ambachtsgilden, zodat hij uiteindelijk moest plooien. Als verzoening stond Jan nieuwe stadsprivileges toe, het Nieuw Regiment (1422), dat de macht van de Staten van Brabant nog uitbreidde. Nu keerden de kansen, en steunden de Staten hertog Jan IV tégen zijn echtgenote Jacoba. Haar graafschap Henegouwen werd veroverd en ook in Holland en Zeeland werd Jan in 1425 gehuldigd als graaf.
Hertog Jan IV is vooral bekend als de stichter van de Universiteit van Leuven (1425), de eerste universiteit in de Nederlanden.
Heerlijkheid:
| hertog van Brabant en Limburg van 1415 tot aan zijn dood. |
724 Filips van Nevers is geboren in december 1389 in Villaines-en-Duesmois, zoon van Filips II de Stoute van Bourgondië (zie 1521) en Margareta VAN MALE (zie 26). Filips is overleden op vrijdag 25 oktober 1415 in Azincourt, 25 jaar oud.
Notitie bij Filips: Toen zijn oudste broer Jan zonder Vrees hertog van Bourgondië werd, kreeg Filips Nevers in apanage en toen zijn broer Antoon in Brabant opvolgde, kreeg Filips ook Rethel. Hij steunde zijn broer in de strijd tussen de Bourgondiërs en Orléans, maar toen die zich compromitteerde met Engeland, stopte Filips zijn steun. Filips streed in Azincourt aan het hoofd van een bataljon van 2.000 man, maar werd in de strijd gedood.
Filips: (1) trouwde met Isabella van Coucy. Isabella is overleden in 1411.
Notitie bij Isabella: dochter van Enguerrand VII van Coucy,
Heerlijkheid:
| gravin van Soissons |
(2) trouwde, 23 of 24 jaar oud, in 1413 met Bonne van Artesië, 16 of 17 jaar oud. Bonne is geboren in 1396. Bonne is overleden in 1425, 28 of 29 jaar oud. Bonne trouwde later in 1424 met Filips III (Filips de Goede) van Bourgondië (1396-1467), zie 39.
Kinderen van Filips en Bonne:
1 Karel van Nevers van Bourgondië, geboren in 1414 in Clamecy. Karel is overleden op vrijdag 25 mei 1464, 49 of 50 jaar oud.
Notitie bij Karel: Hij volgde zijn vader in 1415 op onder voogdij, eerst van zijn moeder en vervolgens van Filips de Goede. Karel zocht toenadering tot de koning van Frankrijk en nam deel aan verschillende militaire campagnes in Normandië en Guyenne. In 1446 huwde hij met Maria (-1486), dochter van Albert II van Albret, maar dit huwelijk bleef kinderloos, en hij werd opgevolgd door zijn broer.
2 Jan van Nevers van Bourgondië, geboren in 1415 in Clamecy. Volgt 725.
725 Jan van Nevers van Bourgondië is geboren in 1415 in Clamecy, zoon van Filips van Nevers (zie 724) en Bonne van Artesië. Jan is overleden op zondag 25 september 1491 in Nevers, 75 of 76 jaar oud.
Notitie bij Jan: Jan kreeg van zijn overgrootvader Jan van Berry in 1416 het graafschap Étampes, maar de koning van Frankrijk betwistte deze gift en wees Étampes toe aan Richard van Bretagne. Jan streed in het leger van zijn neef Filips de Goede en was actief in Picardië, Calais, Luxemburg en Vlaanderen, maar raakte in onmin met diens zoon Karel de Stoute en vervoegde Lodewijk XI. Na het overlijden van zijn broer Karel werd hij graaf van Nevers en Rethel. In 1472 erfde hij ook het graafschap Eu, dat hij echter in 1477 verkocht aan Karel de Stoute.
Jan was gehuwd met:
Jacoba van Ailly (-1470), dochter van Roland van Ailly,
Paulina van Brosse, dochter van Jan II van Brosse, graaf van Ponthièvre,
Françoise van Albret (1454-1521), dochter van Arnold van Albret,
en werd vader van:
Elisabeth, in 1455 gehuwd met Johan I van Kleef (1419-1481),
Filips (1446-1452),
Charlotte (1472-1500), gravin van Rethel, gehuwd met Jan van Albret (-1524), heer van Orval.
Hij wettigde ook twee kinderen van hem en Margaretha van Gistel:
Peter,
Filips (-1522), in 1480 gehuwd met Maria van Roye.
Jan: Jan was gehuwd met:
Jacoba van Ailly (-1470), dochter van Roland van Ailly,
Paulina van Brosse, dochter van Jan II van Brosse, graaf van Ponthièvre,
Françoise van Albret (1454-1521), dochter van Arnold van Albret,
en werd vader van:
Elisabeth, in 1455 gehuwd met Johan I van Kleef (1419-1481),
Filips (1446-1452),
Charlotte (1472-1500), gravin van Rethel, gehuwd met Jan van Albret (-1524), heer van Orval.
Hij wettigde ook twee kinderen van hem en Margaretha van Gistel:
Peter,
Filips (-1522), in 1480 gehuwd met Maria van Roye.
(1) trouwde met Jacoba van Ailly. Jacoba is overleden in 1470.
Notitie bij Jacoba: dochter van Roland van Ailly
(2) trouwde met Paulina van Brosse. Paulina is overleden.
Notitie bij Paulina: dochter van Jan II van Brosse, graaf van Ponthièvre
(3) trouwde met Françoise van Albret. Françoise is geboren in 1454. Françoise is overleden in 1521, 66 of 67 jaar oud.
Notitie bij Françoise: dochter van Arnold van Albret
726 Elisabeth van Bourgondië, dochter van Jan van Nevers van Bourgondië (zie 725) en Jacoba van Ailly. Elisabeth is overleden. Elisabeth trouwde in 1455 met Johan I van Kleef, 35 of 36 jaar oud. Zie 37 voor persoonsgegevens van Johan.
Kind van Elisabeth en Johan: zie 37.
727 Charlotte van Rethel van Bourgondië is geboren in 1472, dochter van Jan van Nevers van Bourgondië (zie 725) en Paulina van Brosse. Charlotte is overleden in 1500, 27 of 28 jaar oud.
Charlotte trouwde met Jan van Albret. Jan is overleden.
Heerlijkheid:
| van 1491 tot haar dood in 1500 gravin van Rethel |
Notitie bij Jan: Samen kregen zij in 1491 een dochter, Maria van Albret die na de dood van haar moeder gravin van Rethel werd.
Heerlijkheid:
| heer van Orval |
728 Filips van Bourgondië is geboren na 1472, zoon van Jan van Nevers van Bourgondië (zie 725) en Margaretha van Gistel. Filips is overleden in 1522, ten hoogste 50 jaar oud. Filips trouwde met Maria VAN ROYE. Maria is overleden.
729 Catharina van der Achtere, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 24) en Irmgard van Vene. Catharina is overleden. Catharina trouwde met Gillis VAN DER EYCKEN. Gillis is overleden.
730 Joanna van Brabant is geboren op donderdag 24 juni 1322 in Brussel, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 24) en Maria d’Evreux (zie 1554). Joanna is overleden op woensdag 1 september 1406, 84 jaar oud.
Notitie bij Joanna: was hertogin van Brabant en Limburg van 1355 tot aan haar dood. Zij was de oudste dochter van Jan III van Brabant, en was twee maal gehuwd. In 1336 huwde zij met Willem IV, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen, aan wie zij reeds van bij haar geboorte uitgehuwelijkt was. Na het overlijden (1345) van haar eerste gemaal hertrouwde zij in 1354 met Wenceslaus I van Luxemburg.
Omdat haar vader bij zijn overlijden in 1355 geen mannelijke erfgenamen meer achterliet, volgde zij hem in Brabant en Limburg op en moest bij die gelegenheid de Blijde Inkomst verlenen, omdat de steden garanties eisten voor het respecteren van hun privileges. Zo werd onder andere vastgesteld dat alleen Brabanders zelf hoge bestuursposten mochten uitvoeren en men voerde het instemmingsrecht in. De erfopvolging werd echter betwist door haar zwagers Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen, en Reinoud III van Gelre, hertog van Gelre, en deze ’familieruzie’ leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
De financiële nasleep van de Successieoorlog lokte ontevredenheid en beroering uit in de steden, vooral te Leuven. Een Brabantse nederlaag tegen Gulik te Baesweiler op 22 augustus 1371, waarbij haar echtgenoot Wenceslaus werd gevangengenomen, gooide nog meer olie op het vuur en veroorzaakte nieuwe binnenlandse moeilijkheden. Toen Wenceslaus tot overmaat van ramp in 1383 overleed, helde Johanna meer en meer over naar haar neef Filips de Stoute, hertog van Bourgondië.
In de Slag bij Niftrik (30 juli 1388) wisten driehonderd Gelderse ruiters, versterkt met vierhonderd haastig bewapende burgers van Nijmegen, een Brabants invasieleger van 10.000 man te verslaan.
Filips de Stoute liet in 1390 zijn vrouw Margaretha van Male (dochter van Johanna’s jongere zus) als haar erfgenaam erkennen, maar slaagde er pas in 1404 in om zijn tweede zoon Antoon van Bourgondië als ruwaard in Brabant te doen aanvaarden. In 1399 verleende Johanna Oss stadsrechten.
Joanna: Omdat haar vader bij zijn overlijden in 1355 geen mannelijke erfgenamen meer achterliet, volgde zij hem in Brabant en Limburg op en moest bij die gelegenheid de Blijde Inkomst verlenen, omdat de steden garanties eisten voor het respecteren van hun privileges. Zo werd onder andere vastgesteld dat alleen Brabanders zelf hoge bestuursposten mochten uitvoeren en men voerde het instemmingsrecht in. De erfopvolging werd echter betwist door haar zwagers Lodewijk II van Male, graaf van Vlaanderen, en Reinoud III van Gelre, hertog van Gelre, en deze ’familieruzie’ leidde tot de Brabantse Successieoorlog.
De financiële nasleep van de Successieoorlog lokte ontevredenheid en beroering uit in de steden, vooral te Leuven. Een Brabantse nederlaag tegen Gulik te Baesweiler op 22 augustus 1371, waarbij haar echtgenoot Wenceslaus werd gevangengenomen, gooide nog meer olie op het vuur en veroorzaakte nieuwe binnenlandse moeilijkheden. Toen Wenceslaus tot overmaat van ramp in 1383 overleed, helde Johanna meer en meer over naar haar neef Filips de Stoute, hertog van Bourgondië.
In de Slag bij Niftrik (30 juli 1388) wisten driehonderd Gelderse ruiters, versterkt met vierhonderd haastig bewapende burgers van Nijmegen, een Brabants invasieleger van 10.000 man te verslaan.
Filips de Stoute liet in 1390 zijn vrouw Margaretha van Male (dochter van Johanna’s jongere zus) als haar erfgenaam erkennen, maar slaagde er pas in 1404 in om zijn tweede zoon Antoon van Bourgondië als ruwaard in Brabant te doen aanvaarden. In 1399 verleende Johanna Oss stadsrechten.
(1) trouwde, 13 of 14 jaar oud, in 1336 met Willem IV Van Holland, 18 of 19 jaar oud.
Notitie bij het huwelijk van Joanna en Willem: Op zeer jonge leeftijd reeds uitgehuwelijkt aan Willem IV van Holland
Zie 1545 voor persoonsgegevens van Willem.(2) trouwde, 31 of 32 jaar oud, in 1354 met Wenceslaus van LUXEMBURG, 16 of 17 jaar oud. Zie 1631 voor persoonsgegevens van Wenceslaus.
731 Maria van Brabant is geboren in 1325, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 24) en Maria d’Evreux (zie 1554). Maria is overleden in 1399, 73 of 74 jaar oud. Maria trouwde, 21 of 22 jaar oud, in 1347 met Reynoud III van Gelre. Reynoud is overleden.
732 Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) is geboren omstreeks 1326 in Tervuren, dochter van Jan III ’de triomfator’ van Brabant (zie 24) en Irmgard van Vene. Johanna is overleden in 1411, ongeveer 85 jaar oud.
Johanna trouwde met Costijn Van Ranst. Costijn is geboren omstreeks 1324 in Noord Braband, zoon van Wouter Van Ranst en Elisabeth van Bouchout. Costijn is overleden na 1403, minstens 79 jaar oud.
Heerlijkheid:
| Dame de Houtin-le-Val |
Notitie bij Costijn: Costijn van Ranst, ridder, volgt zijn vader (†1350/1) op in het leen Ter Strypen n Ranst, vervolgens zijn broer Jan († 1385) als heer van Cantecroy, Rekkem, Hove, Bouchout, Vremde en Milleghem, verkrijgt van hertogin Johanna va Brabant (tegen afstand van Bouchout en Hove) de steeds aan elkaar verbonden heerlijkheden Mortsel en Edegem 2.4.1387, kastelein van Vilvoorde, raad en keukenmeester van de hertog van Brabant
Heerlijkheid:
| Heer van Cantecroy, Rekkem, Hove, Bouchout, Vremde en Millleghem, Chatelain de Vilvoorde |
733 Daniel Van Ranst, zoon van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 732). Daniel is overleden. Daniel trouwde met Catherina ’s Papen. Catherina is overleden.
734 Jan IV de Cantecroy Van Ranst, zoon van Daniel Van Ranst (zie 733) en Catherina ’s Papen. Jan is overleden.
Notitie bij Jan: De geschiedenis van dit adellijk geslacht loopt samen met de geschiedenis van het kasteel Cantecroy. Wouter Berthout IV erfde van zijn vader Wouter III de heerlijkheid Cantecroy en nam de naam van Ranst aan. Zijn zoon, Jan I van Ranst, breidde in 1382 het machtsgebied der heren van Cantecroy uit over Mortsel, Edegem, Boechout, Hove, Vremde en Millegem (Ranst). Hij werd opgevolgd door zijn broer Costen, een der machtigste leenmannen van Brabant. Costen en zijn echtgenote, Joanna van Brabant, werden in hun grafkelder in de Sint-Benedictuskerk begraven.
Na hem volgde in het begin van de 15de eeuw zijn oudste zoon Jan II als heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Hauthain-le-Val, ter Stijpen, Luithagen enz. en in 1443 diens zoon Jan III. Wanneer Jan III in 1476 echter kinderloos overleed, deden niet minder dan acht erfgenamen hun rechten op de rijke nalatenschap van ridder Jan van Ranst gelden.
Twee heren zullen zich tegelijkertijd heer van Cantecroy heten: Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst. Jan IV, bijgenaamd de Machtige, werd van 1435 tot 1477 zesmaal binnenburgemeester en evenveel keer buitenburgemeester van Antwerpen. Onder het bewind van keizer Maximiliaan van Oostenrijk werd hij in 1480 tot markgraaf van het land van Rijen benoemd en later tot zijn geheim kamerheer. In 1494 liet hij in de Luithagen een kapel bouwen toegewijd aan de heilige Anna. Later zou deze kapel uitgroeien tot het klooster van Sint-Annendael. Hij werd er, na zijn dood in 1503, begraven. Ook zijn tweede echtgenote, Agnes van Heysvelt, overleden in 1498, vond er haar laatste rustplaats. Jan IV werd opgevolgd door zijn neef Jan V en vervolgens door diens dochter Joanna van Ranst.
Zij verkocht in 1548 haar aandeel in het goed aan Hendrik de Pontaillier, die reeds gedeeltelijk bezitter was van Cantecroy. Hiermee kwam een einde aan het geslacht Van Ranst’ als heren van Cantecroy, Mortsel, Ede- gem enz. Na het overlijden in 1505 van Hendrik van Ranst, erfde zijn dochter Hendrika zijn deel van Cantecroy. Wanneer zij in 1526 kinderloos overleed, vervielen haar goederen aan haar zuster Adriana, gehuwd met ridder Jan van Hoorn. Ook Hendrika werd in de kapel van het klooster van Sint-Annendael begraven.
Het wapenschild van de van Ransten was: van zilver, drie palen van keel, een vrijkwartier van sabel beladen met een leeuw van goud.
bron: erfgoed Mortsel
Jan: Na hem volgde in het begin van de 15de eeuw zijn oudste zoon Jan II als heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Hauthain-le-Val, ter Stijpen, Luithagen enz. en in 1443 diens zoon Jan III. Wanneer Jan III in 1476 echter kinderloos overleed, deden niet minder dan acht erfgenamen hun rechten op de rijke nalatenschap van ridder Jan van Ranst gelden.
Twee heren zullen zich tegelijkertijd heer van Cantecroy heten: Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst. Jan IV, bijgenaamd de Machtige, werd van 1435 tot 1477 zesmaal binnenburgemeester en evenveel keer buitenburgemeester van Antwerpen. Onder het bewind van keizer Maximiliaan van Oostenrijk werd hij in 1480 tot markgraaf van het land van Rijen benoemd en later tot zijn geheim kamerheer. In 1494 liet hij in de Luithagen een kapel bouwen toegewijd aan de heilige Anna. Later zou deze kapel uitgroeien tot het klooster van Sint-Annendael. Hij werd er, na zijn dood in 1503, begraven. Ook zijn tweede echtgenote, Agnes van Heysvelt, overleden in 1498, vond er haar laatste rustplaats. Jan IV werd opgevolgd door zijn neef Jan V en vervolgens door diens dochter Joanna van Ranst.
Zij verkocht in 1548 haar aandeel in het goed aan Hendrik de Pontaillier, die reeds gedeeltelijk bezitter was van Cantecroy. Hiermee kwam een einde aan het geslacht Van Ranst’ als heren van Cantecroy, Mortsel, Ede- gem enz. Na het overlijden in 1505 van Hendrik van Ranst, erfde zijn dochter Hendrika zijn deel van Cantecroy. Wanneer zij in 1526 kinderloos overleed, vervielen haar goederen aan haar zuster Adriana, gehuwd met ridder Jan van Hoorn. Ook Hendrika werd in de kapel van het klooster van Sint-Annendael begraven.
Het wapenschild van de van Ransten was: van zilver, drie palen van keel, een vrijkwartier van sabel beladen met een leeuw van goud.
bron: erfgoed Mortsel
735 Philip Van Ranst, zoon van Daniel Van Ranst (zie 733) en Catherina ’s Papen. Philip is overleden in 1479.
Philip trouwde met Odilia Van Drongelen. Odilia is overleden in 1481.
Notitie bij Philip: koopt van zijn zwager Adriaan van Drongelen de heerlijkheid Eethen, Meeuwen en Babiloniënbroek met het slt te Meuwen en de ambachtsheerlijkheid van Drongelen
Heerlijkheid:
| heer van Tielen en Gierle |
Kind van Philip en Odilia:
1 Cornelia Van Ranst. Volgt 736.
736 Cornelia Van Ranst, dochter van Philip Van Ranst (zie 735) en Odilia Van Drongelen. Cornelia is overleden op donderdag 23 oktober 1533. Cornelia trouwde met Johan Van Leefdael. Johan is overleden in 1530.
737 Joanna Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 732). Joanna is overleden. Joanna trouwde met Raas VAN Malayne. Raas is overleden.
738 Maria Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 732). Maria is overleden. Maria trouwde met Jan van Aa. Jan is overleden.
739 Catharina Van Ranst, dochter van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 732). Catharina is overleden. Catharina trouwde met Dirk Van Der Merwede. Dirk is overleden in 1452.
740 Jan II Van Ranst is geboren omstreeks 1380, zoon van Costijn Van Ranst en Johanna Van de Veene Van Ginderachter van Brabant) (zie 732). Jan is overleden vóór september 1443, ten hoogste 63 jaar oud.
Jan trouwde met Beatrijs Van Duffel. Beatrijs is overleden.
Notitie bij Jan: data: Juliaanse kalender
Heerlijkheid:
| Ridder, Heer van Cantecroy, Mortsel, Edegem, Luithagen en Houtain-le-Val |
Heerlijkheid:
| Vrouwe van Tielen en Gierle |
741 Jan III Van Ranst, zoon van Jan II Van Ranst (zie 740) en Beatrijs Van Duffel. Jan is overleden in 1476.
Jan:
Notitie bij Jan: In 1296 kwam Cantecroy in het bezit van Willem III Berthout, afkomstig uit Grimbergen, toen één der machtigste geslachten van het Hertogdom Brabant. Het was Willem III Berthout, gekend als Willem van Berchem die tussen 1296 en 1308 op Cantincrode de hoge ronde donjon (meestertoren) deed bouwen die tot 1618 zou blijven bestaan. Zijn jongste zoon Wouter van Ranst en diens zoon Jan van Ranst werden de volgende eigenaars. Deze laatste breidde door huwelijk en door aankoop van zijn bezit uit over Mortsel, Edegem, Boechout, Hove, Vremde en Millegem (Ranst). Hij stierf echter kinderloos en zijn bezittingen kwamen aan zijn broer Costen van Ranst. Deze werd opgevolgd door zijn oudste zoon Jan II van Ranst. Zijn enige zoon Jan III van Ranst, liet de burcht ombouwen tot versterkte vesting. Hij was één der belangrijkste leenmannen van Brabant en raadgever van Filips de Goede en Karel de Stoute. Hij was ook zesmaal binnen- en buitenburgemeester van Antwerpen. Hij stierf kinderloos. Acht erfgenamen maakten aanspraak op zijn bezittingen. Na een langdurig proces werden Jan IV van Ranst en Hendrik van Ranst aangeduid. Het bezit werd terug verenigd toen Hendrik van Pointaillier in 1538 de ene helft erfde en de andere helft afkocht van Johanna van Ranst. Hij stierf kort daarop en zijn weduwe was verplicht het kasteel te verkopen.
PS: het wordt nog verder onderzocht of deze informatie over "kinderloos gestorven" strookt met de realiteit daar andere bronnen spreken van twee huwelijken met elk één zoon
PS: het wordt nog verder onderzocht of deze informatie over "kinderloos gestorven" strookt met de realiteit daar andere bronnen spreken van twee huwelijken met elk één zoon
Titel:
| Heer van Mortsel, Cantecroy, Luithagen en Houtain-le-Val en Edegem (Meier van Leuven in 1460) |
(1) trouwde met Catharina Joanna Vele Rongmans. Catharina is geboren omstreeks 1400, dochter van Willem IV Vele Rongmans en Joanna Van Saemslaght. Catharina is overleden na 1444, minstens 44 jaar oud. Catharina trouwde later met Frederic Van Withem.
Heerlijkheid:
| Vrouwe van Bijgaarden 1444 |
Kinderen van Jan en Amelia:
1 Kathelijne Van Ranst.
Notitie bij de geboorte van Kathelijne: Bastaarddochter
Kathelijne is overleden. 3 Jan Van Ranst, geboren omstreeks 1430. Volgt 742.
742 Jan Van Ranst is geboren omstreeks 1430, zoon van Jan III Van Ranst (zie 741) en Amelia Perremans.
Jan:
Notitie bij de geboorte van Jan: Bastaardzoon
Jan is overleden na 1487, minstens 57 jaar oud. Functie:
| Poorter te Brussel |
743 Martine???, dochter van Jan Van Ranst (zie 742) en Margriet Colibrant. Martine is overleden. Martine trouwde met Arnould De Schore. Arnould is overleden.
744 Elisabeth Van Ranst is geboren in 1460, dochter van Jan Van Ranst (zie 742) en N.N.. Elisabeth is overleden. Elisabeth trouwde met Joos Aelbrecht. Joos is geboren omstreeks 1460 in Opwijk, zoon van Willem Aelbrecht geh de Borssere en Margriet VAN DAMME. Joos is overleden na 1515 in Opwijk (Hof ter Hulst ), minstens 55 jaar oud.
Notitie bij Joos: Toegelaten in 1487 bij Roodenbeke "De 7 Geslachten van Brussel"
Vermeld:
| eigenaar van Hof ter Hulst in Opwijk |
745 Andreas Aelbrecht, zoon van Joos Aelbrecht en Elisabeth Van Ranst (zie 744). Andreas is overleden vóór 1528. Andreas trouwde met Soete VAN DEN BOSSCHE. Soete is overleden.
746 Willem Aelbrecht is geboren omstreeks 1490 in Opwijk, zoon van Joos Aelbrecht en Elisabeth Van Ranst (zie 744). Willem is overleden vóór 1569 in Moorsel, ten hoogste 79 jaar oud. Willem trouwde met Yda Van Zeebroeck. Yda is geboren in Wieze. Yda is overleden.
Kinderen van Willem en Yda:
2 Judocus Aelbrecht, geboren omstreeks 1535 in Moorsel. Volgt 747.
747 Judocus Aelbrecht is geboren omstreeks 1535 in Moorsel, zoon van Willem Aelbrecht (zie 746) en Yda Van Zeebroeck. Judocus is overleden omstreeks 1601 in Moorsel, ongeveer 66 jaar oud. Judocus trouwde met Lauwerijne de CRAECKER. Lauwerijne is geboren omstreeks 1535 in Moorsel, dochter van Petrus de CRAKER. Lauwerijne is overleden.
Kinderen van Judocus en Lauwerijne:
748 Jan Aelbrecht is geboren omstreeks 1565 in Moorsel, zoon van Judocus Aelbrecht (zie 747) en Lauwerijne de CRAECKER. Jan is overleden op donderdag 23 september 1610 in Moorsel, ongeveer 45 jaar oud. Jan trouwde, ten hoogste 41 jaar oud, vóór 1606 met Catharina Vijvermans, ten hoogste 41 jaar oud. Catharina is geboren omstreeks 1565 in Moorsel, dochter van Jan Vijvermans en Elisabeth Hendrickx. Catharina is overleden op zondag 10 april 1639 in Moorsel, ongeveer 74 jaar oud. Catharina trouwde later in 1620 met Egidius Beeckman (ovl. 1639).
Kinderen van Jan en Catharina:
1 Elisabeth Aelbrecht. Volgt 749.
2 Martinus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 751.
3 Judocus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 916.
4 Petrus Aelbrecht, geboren omstreeks 1590 in Moorsel. Volgt 937.
5 Anna Aelbrecht, geboren omstreeks 1600. Volgt 938.
6 Benedictus Aelbrecht, geboren op zondag 8 januari 1606 in Moorsel. Volgt 950.
749 Elisabeth Aelbrecht, dochter van Jan Aelbrecht (zie 748) en Catharina Vijvermans. Elisabeth is overleden. Elisabeth trouwde met Gerard De Wit. Gerard is overleden.
Kind van Elisabeth en Gerard:
1 Adriana De Wit. Volgt 750.
750 Adriana De Wit, dochter van Gerard De Wit en Elisabeth Aelbrecht (zie 749). Adriana is overleden op zaterdag 24 november 1668 in Moorsel. Adriana trouwde met Judocus de CRACKER. Judocus is een zoon van Judocus de CRACKER en Elisabeth Teybaerts. Judocus is overleden op donderdag 7 april 1695 in Moorsel.
751 Martinus Aelbrecht is geboren omstreeks 1590 in Moorsel, zoon van Jan Aelbrecht (zie 748) en Catharina Vijvermans. Martinus is overleden op zondag 18 juni 1656 in Moorsel, ongeveer 66 jaar oud. Martinus trouwde, ongeveer 24 jaar oud, in 1614 met Elisabeth Beeckman, ongeveer 24 jaar oud. Elisabeth is geboren omstreeks 1590, dochter van Egidius Beeckman en N.N.. Elisabeth is overleden op zaterdag 8 februari 1653 in Moorsel, ongeveer 63 jaar oud.
Kinderen van Martinus en Elisabeth:
1 Catharina Aelbrecht, geboren op zaterdag 21 november 1615 in Moorsel. Volgt 752.
3 Egidius (Moor) Aelbrecht, geboren op zaterdag 30 oktober 1621 in Moorsel. Volgt 801.
4 Petrus Aelbrecht, geboren op zondag 24 maart 1624 in Moorsel. Volgt 813.
5 Martinus Aelbrecht, geboren op zondag 7 februari 1627 in Moorsel. Volgt 814.
752 Catharina Aelbrecht is geboren op zaterdag 21 november 1615 in Moorsel, dochter van Martinus Aelbrecht (zie 751) en Elisabeth Beeckman. Catharina is overleden omstreeks 1668 in Moorsel, ongeveer 53 jaar oud. Catharina trouwde met Judocus Hendrickx. Judocus is geboren op zondag 23 juli 1617 in Moorsel, zoon van Jan Hendrickx en Magdalena Crauwijn. Judocus is overleden na 1669, minstens 52 jaar oud.
Kinderen van Catharina en Judocus:
1 Elisabeth Hendrickx, gedoopt op donderdag 9 maart 1645 in Moorsel. Volgt 753.
3 Petrus Hendrickx. Hij is gedoopt op maandag 21 februari 1650 in Moorsel. Petrus is overleden op zondag 10 april 1678 in Moorsel, 28 jaar oud.
4 Margareta Hendrickx, gedoopt op vrijdag 19 september 1653 in Moorsel. Volgt 800.
753 Elisabeth Hendrickx, dochter van Judocus Hendrickx en Catharina Aelbrecht (zie 752). Zij is gedoopt op donderdag 9 maart 1645 in Moorsel. Elisabeth is overleden op zaterdag 8 mei 1717 in Moorsel, 72 jaar oud. Elisabeth trouwde, 19 jaar oud, op maandag 10 november 1664 in Moorsel met Petrus DE Gols, 20 jaar oud. Petrus is een zoon van Jan DE Gols en Maria de CRACKER. Hij is gedoopt op maandag 28 maart 1644 in Moorsel. Petrus is overleden op zondag 25 juni 1719 in Moorsel, 75 jaar oud. Hij is begraven op woensdag 28 juni 1719 in Moorsel. Petrus trouwde later op dinsdag 3 mei 1718 in Moorsel met Catharina DE BLOCK (1685-1744).
Kinderen van Elisabeth en Petrus:
1 Joannes DE Gols, geboren op zaterdag 15 januari 1667 in Moorsel. Joannes is overleden op zaterdag 20 augustus 1667 in Moorsel, 7 maanden oud.
2 Martinus DE Gols. Hij is gedoopt op donderdag 1 september 1667 in Moorsel. Martinus is overleden op donderdag 24 oktober 1669 in Moorsel, 2 jaar oud.
3 Jan DE Gols, geboren op donderdag 19 mei 1672 in Moorsel. Volgt 754.
4 Anna DE Gols, gedoopt op donderdag 14 februari 1675 in Moorsel. Volgt 766.
5 David DE Gols, geboren op donderdag 14 juli 1678 in Moorsel. Volgt 767.
6 Egidius DE Gols, gedoopt op maandag 2 februari 1682 in Moorsel. Volgt 795.
7 Martinus DE Gols. Hij is gedoopt op zondag 11 november 1685 in Moorsel. Martinus is overleden op woensdag 7 december 1701 in Moorsel, 16 jaar oud.
8 Catharina DE Gols, geboren in 1689. Volgt 798.
754 Jan DE Gols is geboren op donderdag 19 mei 1672 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols en Elisabeth Hendrickx (zie 753). Jan is overleden op zaterdag 6 mei 1713 in Moorsel, 40 jaar oud. Jan trouwde, ten hoogste 36 jaar oud, vóór 1708 in Moorsel met Joanna, Maria Van der Linden. Joanna, is overleden op woensdag 28 januari 1756 in Moorsel.
Kinderen van Jan en Joanna,:
3 Petrus DE Gols, geboren op donderdag 26 januari 1713 in Moorsel. Volgt 755.
755 Petrus DE Gols is geboren op donderdag 26 januari 1713 in Moorsel, zoon van Jan DE Gols (zie 754) en Joanna, Maria Van der Linden. Petrus is overleden op dinsdag 10 februari 1784 in Moorsel, 71 jaar oud. Petrus trouwde, 28 jaar oud, op donderdag 19 oktober 1741 in Moorsel met Suzanna de Wolf, 25 jaar oud. Zie 818 voor persoonsgegevens van Suzanna.
Kinderen van Petrus en Suzanna:
1 Judocus DE Gols, geboren op maandag 8 oktober 1742 in Moorsel. Volgt 756.
2 Antonius DE Gols, geboren op maandag 8 augustus 1746 in Moorsel. Volgt 757.
3 Petrus Franciscus DE Gols. Hij is gedoopt op vrijdag 10 oktober 1749 in Moorsel. Petrus is overleden.
4 Petrus Jan DE Gols, gedoopt op zaterdag 15 januari 1752 in Moorsel. Volgt 762.
756 Judocus DE Gols is geboren op maandag 8 oktober 1742 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols (zie 755) en Suzanna de Wolf (zie 818). Judocus is overleden in 1784 in Aalst, 41 of 42 jaar oud. Judocus trouwde met Maria Theresia De Valck. Maria is geboren op donderdag 30 december 1745 in Opwijk. Maria is overleden.
757 Antonius DE Gols is geboren op maandag 8 augustus 1746 in Moorsel, zoon van Petrus DE Gols (zie 755) en Suzanna de Wolf (zie 818). Antonius is overleden op dinsdag 25 november 1783 in Moorsel, 37 jaar oud. Antonius trouwde, 32 jaar oud, op donderdag 29 april 1779 in Moorsel met Jacoba de Wolf, ongeveer 30 jaar oud. Jacoba is geboren omstreeks 1749, dochter van Gerardus de Wolf en Maria Anna Meskens. Jacoba is overleden op maandag 1 december 1788 in Moorsel, ongeveer 39 jaar oud. Zij is begraven op woensdag 3 december 1788 in Moorsel.
Kinderen van Antonius en Jacoba:
1 Jan DE Gols, gedoopt op dinsdag 21 maart 1780 in Moorsel. Volgt 758.
758 Jan DE Gols, zoon van Antonius DE Gols (zie 757) en Jacoba de Wolf. Hij is gedoopt op dinsdag 21 maart 1780 in Moorsel. Jan is overleden op vrijdag 17 maart 1843 in Moorsel, 62 jaar oud. Jan trouwde met Coleta DE BUS. Coleta is geboren op zondag 31 januari 1790 in Moorsel. Zij is gedoopt in Moorsel. Coleta is overleden op maandag 23 februari 1829 in Moorsel, 39 jaar oud.
759 Anna Catharina DE Gols is geboren op zaterdag 7 november 1818 in Moorsel, dochter van Jan DE Gols (zie 758) en Coleta DE BUS. Anna is overleden op woensdag 10 november 1897 in Moorsel, 79 jaar oud. Anna trouwde met Franciscus VAN DER Meersche. Franciscus is geboren op donderdag 8 maart 1810 in Moorsel. Franciscus is overleden op vrijdag 1 oktober 1880 in Moorsel, 70 jaar oud.
Kinderen van Anna en Franciscus:
1 Catharina Antonia VAN DER Meersche, geboren op donderdag 25 oktober 1849 in Moorsel. Volgt 760.
760 Catharina Antonia VAN DER Meersche is geboren op donderdag 25 oktober 1849 in Moorsel, dochter van Franciscus VAN DER Meersche en Anna Catharina DE Gols (zie 759). Catharina is overleden. Catharina trouwde, 26 jaar oud, op donderdag 24 augustus 1876 in Moorsel met Benedictus DE RIDDER, 27 jaar oud. Benedictus is geboren op donderdag 29 maart 1849 in Moorsel. Benedictus is overleden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten